Spermadonatie in de islam 2025: nasab, huwelijk, donor‑anonimiteit, rechtscholen & landenpraktijk

Of spermadonatie in de islam is toegestaan, wordt door rechtscholen en landen verschillend beoordeeld. Drie kernprincipes blijven echter constant: de gewaarborgde afstammingslijn (nasab), het huwelijk als legitiem kader voor voortplanting en bescherming tegen uitbuiting. Dit stuk bundelt klassieke en moderne posities, licht de praktijk in diverse landen toe en laat zien hoe islamitische ethiek en voortplantingsgeneeskunde te verbinden zijn. Goede ingangen: overzicht van ART in de islam (NCBI Bookshelf), een klinische samenvatting vanuit soennitisch perspectief (PubMed) en de WHO‑feiten over infertiliteit (WHO).

Basisbegrippen en leidende principes

Hifẓ al-nasl (bescherming van het nageslacht): Behoort tot de Maqāṣid al-Sharīʿa. Het vereist eenduidige herkomst, het vermijden van vermenging van lijnen en de waarborging van kinderrechten.

‘Al-walad li-l-firāsh’ – het kind behoort tot het huwelijksbed: Afstamming wordt aan de huwelijkse context toegewezen. Donatie door derden ondermijnt dit principe, omdat genetisch en sociaal ouderschap uit elkaar vallen.

Huwelijk als voorwaarde: Kunstmatige bevruchting is toegestaan wanneer sperma, eicel en baarmoeder aan het rechtmatig gehuwde paar zijn toe te schrijven en het huwelijk voortduurt.

Sadd al-dhara’i (vermijden van schadelijke middelen): Anonieme donaties, draagmoederschap en commerciële modellen worden afgewezen om afstamming, gezinsorde en kinderwelzijn te beschermen.

Rechtscholen en stromingen

Soennitische rechtscholen (Hanafi, Maliki, Shafi‘i, Hanbali)

Er bestaat brede consensus: noch sperma‑ noch eiceldonatie en ook draagmoederschap zijn toegestaan. Methoden als in‑vitrofertilisatie (IVF) of intracytoplasmatische sperma‑injectie (ICSI) gelden als toelaatbaar zolang alle biologische bijdragen van het echtpaar zelf komen en het huwelijk voortduurt (NCBI Bookshelf).

Sjiitische rechtstraditie (Jaʿfarī‑school)

Sommige sjiitische geleerden bespreken zeer beperkte uitzonderingen wanneer de afstamming ondubbelzinnig is gedocumenteerd, anonimiteit is uitgesloten en rechten en plichten contractueel zijn geregeld. Iran is hier het bepalende praktijkvoorbeeld: embryodonatie is sinds 2003 wettelijk toegestaan; spermadonatie is niet expliciet bij parlementswet geregeld, maar wordt religieus‑juridisch besproken (PMC).

Overige stromingen

Ibadi‑school (Oman): sterk conservatief, inhoudelijk dicht bij de soennitische lijn.

Zaydi‑traditie (Jemen): benadrukt heldere afstamming; betrokkenheid van derden wordt overwegend afgewezen.

Ismaïlische gemeenschappen: bespreken moderne reproductievraagstukken en zetten in de praktijk in op maximale transparantie en documentatie.

Salafistische en Ahl al‑Hadith‑stromingen: wijzen iedere vorm van derde‑partij‑betrokkenheid af ter bewaring van afstamming en huwelijkse orde.

Bronnen en belangrijke instituten

Naar naast klassieke fiqh‑werken bepalen fatwa‑organen en fiqh‑academies de moderne beoordeling. De International Islamic Fiqh Academy (OIC) stelt: kunstmatige bevruchting is binnen het huwelijk toegestaan; betrokkenheid van derden en draagmoederschap zijn verboden; ingevroren materiaal mag alleen tijdens het voortdurende huwelijk worden gebruikt (IIFA‑besluiten). Landenoverzichten en praktijkvergelijkingen biedt onder meer het Middle East Fertility Society Journal (review).

Kunstmatige bevruchting, spermadonatie en verwante procedures

Kunstmatige bevruchting met sperma van de echtgenoot (AIH)

Toegestaan in alle rechtscholen, zolang het huwelijk bestaat, de herkomst eenduidig is en er geen derde partij betrokken is.

Kunstmatige bevruchting met donorsperma (AID)

Overwegend niet toegestaan, omdat genetisch en sociaal vaderschap uiteen vallen. Sjiitische discussies noemen zeer beperkte bijzondere gevallen, maar nooit anoniem en niet commercieel.

Draagmoederschap

Afgewezen in vrijwel alle scholen – ook wanneer gameten van het echtpaar zelf zijn –, omdat een derde baarmoeder betrokken is en moederschap/afstamming niet eenduidig aan het huwelijksbed zijn toe te schrijven.

Cryopreservatie

Toegestaan zolang het huwelijk voortduurt; na scheiding of overlijden is gebruik verboden (PubMed).

Preïmplantatiediagnostiek (PGD/PGT)

Bij medische indicatie geaccepteerd, bijvoorbeeld ter voorkoming van ernstige erfziekten; selectie zonder medische reden (bijv. op geslacht) wordt grotendeels afgewezen.

Landenprofielen en regionale praktijk

Arabisch schiereiland en oostelijke Middellandse Zee: In Saoedi‑Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten, Qatar, Koeweit, Bahrein, Oman, Jordanië en Libanon sluit de klinische praktijk nauw aan bij besluiten van religieuze academies. Toegestaan is bevruchting met eigen materiaal binnen het huwelijk; spermadonatie door derden en draagmoederschap gelden als onverenigbaar. Oman volgt door de ibaditische traditie een conservatieve lijn. In gemengd‑confessionele contexten – bijvoorbeeld in Libanon – bestaan interne debatten; het aanbod blijft echter overwegend restrictief.

Noord‑Afrika: Egypte, Marokko, Tunesië en Algerije volgen grotendeels de leer van Al‑Azhar. Donatie door derden en draagmoederschap zijn verboden; kunstmatige bevruchting binnen het huwelijk is wijdverbreid. Hervormingsaanzetten worden besproken zonder de grondhouding te wijzigen.

Türkiye (Turkije): Donaties door derden zijn wettelijk verboden; IVF en ICSI met eigen materiaal zijn toegestaan. Paren met afwijkende wensen wijken deels uit naar het buitenland, wat vragen oproept over grensoverschrijdende voortplantingsgeneeskunde.

Iran: Embryodonatie is sinds 2003 wettelijk geregeld. Spermadonatie is niet expliciet via een parlementswet toegestaan, maar wordt door enkele geleerden onder voorwaarden besproken. Kernvragen betreffen openheid, erfrecht en voogdij.

Maleisië: Nationale gezondheidsrichtlijnen en fatwa’s verbieden sperma‑ en eiceldonatie, maar staan kunstmatige bevruchting binnen het huwelijk toe. Het land geldt als voorbeeld van consistente kaders.

Indonesië: Volgens staatsrecht en fatwa’s van de Ulema‑raad zijn spermadonatie en draagmoederschap verboden. IVF binnen het huwelijk is toegestaan en in grote klinieken ingeburgerd.

Diaspora in Europa en Noord‑Amerika: Medisch zijn donatie en draagmoederschap beschikbaar, religieus echter omstreden. Veel moslimparen kiezen voor procedures met eigen materiaal, transparante documentatie van herkomst en pastorale begeleiding; in het VK zijn er duidelijke regels voor inzage voor donorkinderen (HFEA).

Overzichtstabel per land (indicatief, religie‑ethische praktijk)

De tabel bundelt religie‑ethische richtlijnen (geen juridisch advies). Maatgevend zijn fatwa’s, kliniekrichtlijnen en nationaal beleid. Controleer lokale vereisten altijd actueel.

Diaspora en klinische praktijk

In westerse landen staan moslimparen voor bijzondere keuzes. Medisch zijn spermadonatie, eiceldonatie en draagmoederschap beschikbaar, religieus echter omstreden. Behandelingen met eigen materiaal, transparante documentatie van herkomst en pastorale begeleiding bewijzen hun waarde. Als ethisch referentiekader voor informatie en openheid kan de ESHRE‑aanbeveling over informatievoorziening dienen; in het VK regelt de HFEA het inzagerecht.

Praktische checklist

• Huwelijk en toerekening: Bewijs dat sperma, eicel en baarmoeder aan het echtpaar zijn toe te rekenen; gebruik van ingevroren embryo’s alleen tijdens een bestaand huwelijk.
• Open herkomst: Wanneer herkomstmodellen worden toegepast, dan gedocumenteerd en navolgbaar, met recht van het kind op toegang tot relevante gezondheidsinformatie (zie HFEA).
• Contractuele borging: Ouderschap, onderhoud, erf‑ en voogdijrecht duidelijk regelen; toestemmingen transparant documenteren.
• Religieuze begeleiding: Vroege pastorale betrokkenheid versterkt vertrouwen en vergemakkelijkt beslissingen.
• Geen commercialisering: Alleen redelijke onkostenvergoedingen; geen winstmotief of uitbuiting.
• Medische indicatie: Preïmplantatiediagnostiek uitsluitend bij medische noodzaak.

RattleStork – verantwoord plannen binnen islamitische kaders

RattleStork helpt kinderwensstappen religie‑sensitief, transparant en goed gedocumenteerd te organiseren – bijv. AIH/IVF met eigen materiaal en, waar religieus en juridisch toegestaan, open, niet‑anonieme modellen. Geverifieerde profielen, veilige uitwisseling en tools voor afspraken, notities en checklists ondersteunen een zo halal‑georiënteerde planning. RattleStork biedt geen medisch of juridisch advies en vervangt geen fatwa.

Conclusie

De grote meerderheid van islamitische posities wijst spermadonatie en draagmoederschap af; toegestaan zijn procedures met eigen materiaal binnen een bestaand huwelijk. In sjiitische discussies bestaan zeer beperkte uitzonderingen – met name voor embryodonatie in Iran – maar altijd met strikte herkomstborging en zonder anonimiteit. Overkoepelend blijven bescherming van afstamming, het huwelijk als kader, het vermijden van commercialisering en zorgvuldige documentatie centraal. Verder lezen: NCBI Bookshelf, PubMed, IIFA‑besluiten, MEFJ‑review en de WHO.