ICSI – Intracytoplasmatische spermainjectie bij mannelijke onvruchtbaarheid

Profilbild des Autors
geschreven door Philomena Marx•27 mei 2025
Micromanipulatie: embryoloog voert ICSI uit – spermacel wordt in eicel geïnjecteerd

De intracytoplasmatische spermainjectie (ICSI) is tegenwoordig de belangrijkste micromanipulatie wanneer een klassieke in-vitrofertilisatie (IVF) faalt bij ernstige mannelijke onvruchtbaarheid. Deze handleiding behandelt alle aspecten – van indicaties, procedure en kosten tot slagingskansen, risico’s en juridische kaders in Nederland.

Wat is ICSI precies en wanneer wordt het toegepast?

Bij ICSI wordt onder de microscoop één spermacel met een micro-pipet direct in het cytoplasma van een rijpe eicel geïnjecteerd. De behandeling is geïndiceerd bij OAT-syndroom (oligo-astheno-teratospermie), azoöspermie na TESE/micro-TESE, sterk verhoogde DNA-fragmentatie, antistoffen tegen sperma en na herhaaldelijk bevruchtingsfalen in eerdere IVF-cycli. Genetische screening (AZF-deleties / CFTR-mutaties) is bij ernstige mannelijke factoren verplicht, omdat erfelijke defecten kunnen worden doorgegeven.

Vergelijking bevruchtingsmethoden in het kort

  • ICI / IVI – Thuisinseminatie
    Sperma wordt met een spuit of kopje voor de baarmoedermond geplaatst. Geschikt bij lichte vruchtbaarheidsproblemen of donatiesperma; laagste kosten, maximale privacy.
  • IUI – Intra-uteriene inseminatie
    Gewassen spermacellen worden via een katheter direct in de baarmoeder ingebracht. Geschikt bij matige mannelijke factoren, cervixobstructies of onbeantwoorde onvruchtbaarheid; eenvoudig klinisch, gemiddelde kosten.
  • IVF – In-vitrofertilisatie
    Meerdere gestimuleerde eicellen worden in het laboratorium samengebracht met opbereid sperma. Standaard bij tubale obstructie, endometriose of mislukte IUI; hogere slagingskans, hoger budget.
  • ICSI – Intracytoplasmatische spermainjectie
    Één enkele spermacel wordt microchirurgisch in de eicel geïnjecteerd. De precisieoplossing bij ernstige mannelijke onvruchtbaarheid of TESE-materiaal; duurste optie, maar beste kans bij sterk verminderde spermakwaliteit.

Wat kost ICSI?

ICSI is een aanvullende behandeling op IVF. Totale kosten per stimulatieronde liggen rond € 7.500 – € 10.000 in Nederland (inclusief medicatie, punctie, ICSI-laboratorium, transfer). De meerkosten voor ICSI zelf bedragen € 400 – € 1.000, afhankelijk van de kliniek.

De Nederlandse basisverzekering vergoedt tot drie IVF- en ICSI-cycli per jaar tot een leeftijd van 43 jaar, binnen het jaarlijkse eigen risico (€ 385). Aanvullende verzekeringen kunnen medicatie of TESE-kosten (gedeeltelijk) dekken.

Aanvullende kosten: testesbiopsie (TESE) € 1.800 – € 3.000, genetische tests € 300 – € 600, pre-implantatie genetische test (PGT-A) € 1.500 – € 3.500, cryo-opslag € 300 – € 500 per jaar.

Stapsgewijze procedure van ICSI

  1. Diagnostiek & advies: spermiogram, hormoonprofiel, echo, infectie- en genetische tests.
  2. Ovariële stimulatie: 8–12 dagen gonadotrofines, intensieve monitoring, lage dosis bij PCO-risico.
  3. Punctie & spermageneratie: 34–36 uur na hCG/GnRH-trigger; TESE/micro-TESE bij azoöspermie.
  4. Spermaselectie: dichtheidsgradient, IMSI of Hyaluronraat-binding (PICSI) ter minimalisering van DNA-schade.
  5. Spermainjectie: één spermacel per rijpe MII-eicel met behulp van een micromanipulator.
  6. Embryokweek & time-lapse: continue observatie tot dag 5 (blastocyste). Optioneel PGT-A/PGT-M.
  7. Embryotransfer of freeze-all: single-embryo-transfer vermindert meerlingkans; bij hoge estradiolwaarden freeze-all, later cryotransfer in natuurlijke of HRT-cyclus.
  8. Lutealefase-ondersteuning: progesteron (gel/kapsel) tot 10–12 weken zwangerschap.
  9. β-hCG-test & echo: zwangerschapstest na 12–14 dagen, eerste hartslagscan rond 6–7 weken.

Slagingskansen – realistische cijfers

De bevruchtingskans na ICSI bedraagt ongeveer 70 – 80 %. De klinische zwangerschapskans per transfer is vergelijkbaar met IVF en hangt vooral af van de leeftijd:

  • < 35 jaar: 45 – 55 %
  • 35–37 jaar: 35 – 45 %
  • 38–40 jaar: 25 – 30 %
  • > 40 jaar: < 15 %

Met aanvullende cryo-transfers (gevriesdroogde embryo’s) stijgt de baby-take-home-rate per stimulatieronde bij vrouwen onder 35 jaar vaak naar 60 % of meer.

Zo kun je je kansen verbeteren

Leefstijl: gezond gewicht, stoppen met roken, < 5 eenheden alcohol per week, dagelijks foliumzuur + vitamine D, matige lichaamsbeweging.

Mannelijke factor: antioxidantrijke voeding (vitamine C/E, CoQ10, omega-3) en 3 maanden onthouding van nicotine en anabole steroïden verminderen DNA-fragmentatie.

Medicinale opties:DHEA & CoQ10 kunnen low responders helpen (beperkt bewijs – in overleg met specialist).

Risico’s & bijwerkingen

  • OHSS door stimulatie – met antagonistprotocol + freeze-all tegenwoordig zelden (< 1 %).
  • Meerlingen bij dubbele transfer – single-embryo-transfer aanbevolen.
  • Epigenetische effecten – licht verhoogd risico op imprintingstoornissen (absoluut risico < 1 %).
  • Psychische belasting – hoge kosten en herhaalde cycli kunnen stressvol zijn; psychologische begeleiding aanbevolen.

Juridische kaders (Nederland)

  • De Embryowet (2002) staat ICSI toe, met een limiet van maximaal drie embryo’s per cyclus.
  • De Donorwet garandeert dat donorkinderen vanaf 16 jaar recht hebben op inzage in donorinformatie; anonieme donatie is sinds 2004 niet meer toegestaan.
  • TESE/micro-TESE vereisen toestemming van de kliniek en voorlichting volgens de Transplantatiewet.

Wetenschappelijke bronnen & richtlijnen

Conclusie

Intracytoplasmatische spermainjectie is de meest precieze methode om ernstige mannelijke onvruchtbaarheid te overwinnen. Met moderne micromanipulatie, een goed lab en single-embryo-transfer worden slagingspercentages tot 55 % per verse transfer in jonge leeftijdscategorieën bereikt. Een volledige voorlichting over kosten, risico’s, psychische impact en genetische screening is essentieel om het maximale uit deze hightechbehandeling te halen.

Veelgestelde vragen (FAQ)

Bij klassieke IVF worden eicellen en sperma in het laboratorium samengebracht en vindt bevruchting spontaan plaats. Bij ICSI wordt per eicel één spermacel met een micromanipulator direct in het cytoplasma geïnjecteerd, waardoor motiliteits- en morfologieproblemen worden omzeild.

Ernstig OAT-syndroom, azoöspermie met TESE/micro-TESE-materiaal, hoge DNA-fragmentatie, antispermale antistoffen, bevruchtingsfalen na IVF of minder dan 1 miljoen normaal gevormde spermacellen per milliliter.

Totale kosten per stimulatieronde: € 7.500–€ 10.000 (ICSI-opslag € 400–€ 1.000). De basisverzekering vergoedt tot drie cycli tot 43 jaar (eigen risico € 385), aanvullende verzekering kan medicatie en TESE-kosten dekken.

Bevruchting: 70–80 %. Klinische zwangerschap per transfer: 45–55 % (< 35 jaar), 35–45 % (35–37 jaar), 25–30 % (38–40 jaar), < 15 % (> 40 jaar). Baby-take-home-rate kan 60 %+ zijn met cryo-transfers.

10–30 % toont post-ICSI activatiefouten, onrijpe chromatinstructuur of ooplasmatische defecten. Kwaliteit van de eicel is net zo belangrijk als de spermacel.

Nee, bij vitale spermacellen zijn bevruchtings- en zwangerschapscijfers vergelijkbaar met ejaculaat-ICSI, mits het laboratorium ervaren is in de techniek.

Onderzoek is gemengd. Bij teratozoöspermie of hoge DNA-fragmentatie kan 6000x vergroting (IMSI) of Hyaluronraat-binding (PICSI) de miskans iets verlagen, maar geen gegarandeerde hogere slagingskans.

Bij ≥ 35 jaar, herhaalde miskramen of meerdere ICSI-mislukkingen kan PGT-A aneuploïdie detecteren, miskans verlagen en tijd tot zwangerschap verkorten. In Nederland alleen na overleg met de kliniek.

Risico hangt af van het aantal getransfereerde embryo’s, niet van de bevruchtingsmethode. Single-embryo-transfer houdt het risico < 5 %.

Ja – OHSS hangt af van stimulatieprotocol, niet van ICSI zelf. Antagonistenprotocol, GnRH-trigger en freeze-all minimaliseren het risico.

Er is een licht verhoogd absoluut risico (< 1 %) op imprintingstoornissen (bijvoorbeeld Beckwith-Wiedemann). Het blijft een zeldzaam fenomeen.

Stimulatie 8–12 dagen → punctie dag 0 → transfer dag 5 (blastocyste). Van start tot test ongeveer 4 weken.

2–4 dagen ejaculatiekarenz optimaliseert volume en motiliteit.

BMI 20–30, stoppen met roken en overmatig alcoholgebruik (< 5 eenheden/week), voeding rijk aan omega-3, dagelijks foliumzuur (400 µg) & vitamine D, matige lichaamsbeweging en stressvermindering.

Bij mannen kan 3 maanden supplementatie (CoQ10 300 mg/d, L-carnitine 2 g/d) de motiliteit verbeteren. Bewijs is beperkt; overleg altijd met een arts.

Moderne vitrificatie levert vergelijkbare implantatie- en levendgeboortecijfers. Cryotransfer heeft minder hormonale belasting en geen OHSS-risico.

Een combinatie van milde stimulatie (150–225 IU/d) en single-embryo-transfer om OHSS, meerlingen en kosten te reduceren.

Bij succesvolle spermageneratie zijn bevruchtingspercentages 60–70 %, zwangerschapskansen vergelijkbaar met ejaculaat-ICSI.

Bij ernstige mannelijke factoren worden AZF-deletiescreening, CFTR-panel en karyotype aangeraden. Positieve bevindingen beïnvloeden de behandelkeuze en genetische counseling.

Fertiliteitspsychologen, online supportgroepen (RattleStork-community) en patiëntenverenigingen zoals Freya.