Mannelijke onvruchtbaarheid: oorzaken, diagnostiek en behandeling

Profielfoto van de auteur
Zappelphilipp Marx•
Analyse van een zaadmonster in het laboratorium

Mannelijke onvruchtbaarheid verwijst naar het verminderde vermogen van een man om een kind te verwekken. Het wordt vastgesteld wanneer, ondanks geen aantoonbare problemen bij de vrouwelijke partner, een zwangerschap uitblijft of herhaalde zaadanalyses abnormale resultaten tonen. Mannen zijn verantwoordelijk voor ongeveer 40% van alle onvruchtbaarheidsgevallen bij koppels.

Primaire en secundaire infertiliteit

Primaire infertiliteit duidt op koppels die nog nooit zwanger zijn geworden.
Sekundaire infertiliteit betreft koppels die eerder zwanger zijn geweest maar nu niet opnieuw kunnen concepteren.

Belangrijkste oorzaken

De meest voorkomende factoren vallen in de volgende categorieën:

1. Varicocèle

Uitgezette aderen in de balzak veroorzaken warmteophoping, wat de ontwikkeling van zaadcellen schaadt.

  • Diagnose: scrotale echografie of lichamelijk onderzoek (EAU-richtlijn).
  • Behandeling: microchirurgische ligatie of percutane embolisatie.

2. Hormonale stoornissen

Te lage testosteronspiegels (hypogonadisme) of verstoorde LH/FSH-waarden kunnen de zaadproductie belemmeren.

  • Diagnose: bloedonderzoek naar testosteron, LH, FSH en TSH (PubMed 2016).
  • Behandeling: hormoonvervangingstherapie of bijstelling van medicatie.

3. Genetische oorzaken

Chromosomale afwijkingen (bijvoorbeeld Klinefelter-syndroom) of microdeleties op het Y-chromosoom verminderen vaak zowel het aantal als de kwaliteit van zaadcellen.

  • Diagnose: karyotypering en PCR-tests (PubMed 2013).
  • Advies: genetische counseling bij familieplanning.

4. Infecties

Infecties zoals chlamydia, gonorroe of bof kunnen de zaadleiders en testikels ontsteken.

  • Diagnose: uitstrijkje of urinetest en antistoftests (CDC STI-richtlijnen).
  • Behandeling: snelle start van antibiotica of antivirale therapie.

5. Ejaculatie- en erectiestoornissen

Retrograde ejaculatie of erectiestoornissen kunnen een correcte zaadlozing verhinderen.

  • Diagnose: urologisch en seksuologisch onderzoek.
  • Behandeling: PDE5-remmers, injectietherapie of psychoseksuele begeleiding.

6. Metabole aandoeningen

Diabetes, obesitas en chronische lever- of nierziekten verstoren de hormoonbalans en spermatogenese.

  • Diagnose: bloedglucose- en lipidenonderzoek, BMI-analyse.
  • Behandeling: leefstijlverandering, gewichtsmanagement en optimale zorg voor onderliggende aandoeningen.

7. Gewicht en voeding

Overmatig lichaamsvet kan oestrogeen verhogen en testosteron verlagen. Een voedzaam dieet ondersteunt een gezonde zaadkwaliteit.

  • Rijk aan antioxidanten: bessen, noten, bladgroenten (vitamines C en E, zink, selenium).
  • Gebalanceerde macronutriënten: hoogwaardige eiwitten en volkorenproducten.

8. Milieu- en beroepsfactoren

Chemicaliën, oplosmiddelen, zware metalen en langdurige warmteblootstelling kunnen testikelweefsel beschadigen.

  • Draag beschermende kleding in laboratoria of bij pesticidencontact.
  • Vermijd hete baden of sauna’s voorafgaand aan het inleveren van een zaadmonster.

9. SpermDNA-schade

Oxidatieve stress kan leiden tot DNA-fragmentatie in zaadcellen, wat de bevruchtingskansen vermindert.

  • Diagnose: DNA-fragmentatietest.
  • Behandeling: antioxidantensuppletie (vitamines C en E, zink, selenium) en stressmanagement.

10. Aangeboren afwijkingen

Cryptorchidisme of aangeboren afwijkingen van de zaadleiders kunnen de vruchtbaarheid beperken.

  • Diagnose: anamnese en lichamelijk onderzoek.
  • Behandeling: chirurgische correctie of geassisteerde voortplantingstechnieken.

Leefstijlaanbevelingen

Naast medische behandeling kunnen gezonde leefgewoonten de vruchtbaarheid aanzienlijk verbeteren.

  • Beweging: streef naar 150 minuten matige aerobe activiteit per week om de doorbloeding en hormonale balans te verbeteren.
  • Voeding: zorg voor voldoende fruit, groenten, noten en volkorenproducten voor essentiële voedingsstoffen.
  • Gewichtsmanagement: behoud een BMI tussen 20 en 25 om ontstekingen te verminderen en testosteron te optimaliseren.
  • Slapen & stress: slaap 7–8 uur per nacht en pas ontspanningstechnieken toe om cortisol te verlagen en spermatogenese te bevorderen.

Diagnostisch onderzoek

  1. Sperma-analyse volgens WHO-richtlijnen
  2. Hormoonprofiel (testosteron, LH, FSH, TSH, prolactine)
  3. Andrologische echografie
  4. Infectiescreening (chlamydia, gonorroe, bof)
  5. Genetisch onderzoek bij afwijkende uitslagen
  6. Varicocèle-beoordeling

Behandeling en voortplantingstechnieken

Chirurgische opties, hormoontherapie en procedures zoals ICSI of IVF bieden extra mogelijkheden. Bij ICSI wordt een zaadcel direct in de eicel geïnjecteerd—bijzonder effectief bij een laag zaadceltal (Studie 2018).

Praktische checklist

  • Bereid uw zaadmonster en bijbehorende testuitslagen voor
  • Neem hormonale en echografie-uitslagen mee naar uw afspraak
  • Plan afspraken met een uroloog en een androloog
  • Controleer uw zorgverzekering en vergoedingsmogelijkheden

Conclusie

Mannelijke onvruchtbaarheid is complex maar vaak behandelbaar. Een grondig onderzoek, een gepersonaliseerd behandelplan en gezonde leefgewoonten kunnen de vruchtbaarheid aanzienlijk verbeteren. Zoek tijdig specialistische hulp en maak gebruik van moderne technieken om uw gezinswens te vervullen.

Disclaimer: De inhoud van RattleStork wordt uitsluitend verstrekt voor algemene informatie- en educatieve doeleinden. Het vormt geen medisch, juridisch of professioneel advies; er wordt geen specifiek resultaat gegarandeerd. Gebruik van deze informatie is op eigen risico. Zie onze volledige disclaimer.

Veelgestelde vragen (FAQ)

Mannelijke onvruchtbaarheid betekent een verminderd vermogen van een man om een zwangerschap te verwekken ondanks regelmatige, onbeschermde geslachtsgemeenschap gedurende minimaal twaalf maanden zonder vastgestelde vrouwelijke oorzaken.

Het wordt aanbevolen om na twaalf maanden proberen zonder succes een fertiliteitsonderzoek te ondergaan; eerder (na zes maanden) als u ouder bent dan 40 jaar of bekende risicofactoren heeft.

Een sperma-analyse onderzoekt het aantal zaadcellen, de beweeglijkheid en de morfologie volgens de WHO-richtlijnen.

Volgens de richtlijnen van de WHO bevat een normaal sperma minstens 15 miljoen zaadcellen per milliliter, een beweeglijkheid van meer dan 40% en een normale morfologie van meer dan 4%.

Een varicocèle is een verwijding van aderen in de balzak die warmteophoping veroorzaakt en de zaadproductie belemmert.

Door middel van bloedonderzoek naar testosteron, LH, FSH en soms TSH en prolactine, meestal ’s ochtends.

Karyotypering en PCR-tests voor microdeleties op het Y-chromosoom kunnen genetische oorzaken zoals het Klinefelter-syndroom blootleggen.

Via urinetests of uitstrijkjes en antistoftests voor chlamydia, gonorroe en bof.

Na een urologisch onderzoek kunnen behandelingen bestaan uit medicatie, fysieke therapie en psychoseksuele begeleiding.

Roken, overmatig alcoholgebruik, druggebruik en chronische stress kunnen de kwaliteit van het sperma verminderen.

Blootstelling aan pesticiden, oplosmiddelen, zware metalen en extreme warmte kan de vruchtbaarheid negatief beïnvloeden.

ICSI wordt aanbevolen bij zeer lage zaadceltellingen of ernstige motiliteitsproblemen om bevruchting mogelijk te maken.

Ja, overmatig lichaamsvet verhoogt oestrogeen en verlaagt testosteron, wat de zaadproductie kan schaden.

Antioxidanten zoals vitamines C en E, zink en selenium kunnen oxidatieve stress verminderen en de zaadkwaliteit verbeteren.

Veel oorzaken zijn behandelbaar, van chirurgie en hormoontherapie tot leefstijlveranderingen en voortplantingstechnieken.