Erkek infertilitesi, bir erkeğin çocuk sahibi olma yeteneğinin azalmasıdır. Kadın partnerde belirgin bir sorun olmamasına rağmen gebelik gerçekleşmediğinde veya tekrarlanan meni analizleri anormal sonuçlar verdiğinde teşhis edilir. Çiftlerdeki infertilite vakalarının yaklaşık %40’ında erkek faktörü rol oynar.
Primer ve Sekonder İnfertilite
Primer infertilite, çiftin hiç gebelik elde etmemiş olmasıdır.
Sekonder infertilite, daha önce gebelik olmuş ancak yeniden gebelik elde edilememesi durumudur.
Ana Nedenler
En sık karşılaşılan etkenler şu kategorilere ayrılır:
1. Varikosel
Skrotumdaki damarların genişlemesi, ısı artışına yol açarak sperm üretimini bozar.
- Tanı: Skrotal ultrason veya fizik muayene (EAU Kılavuzu).
- Tedavi: Mikroskobik ligasyon veya perkütan embolizasyon.
2. Hormon Dengesizlikleri
Düşük testosteron (hipogonadizm) veya LH/FSH dengesizliği sperm üretimini engelleyebilir.
- Tanı: Testosteron, LH, FSH, TSH kan testleri (PubMed 2016).
- Tedavi: Hormon replasman tedavisi veya ilaç ayarlaması.
3. Genetik Faktörler
Kromozom anormallikleri (ör. Klinefelter sendromu) veya Y kromozomundaki mikrodeleksiyonlar, sperm sayısı ve kalitesini önemli ölçüde düşürebilir.
- Tanı: Karyotipleme ve PCR testleri (PubMed 2013).
- Danışmanlık: Aile planlaması için genetik danışmanlık.
4. Enfeksiyonlar
Klamidya, gonore veya kabakulak gibi etkenler, üreme yolları ve testislerde iltihaba yol açabilir.
- Tanı: Sürüntü veya idrar testleri, antikor taraması (CDC ETS Kılavuzu).
- Tedavi: Erken antibiyotik veya antiviral terapi.
5. Ejakülasyon ve Ereksiyon Bozuklukları
Retrograd ejakülasyon veya erektil disfonksiyon, sperm boşalmasını engelleyebilir.
- Tanı: Ürolojik ve cinsel sağlık değerlendirmesi.
- Tedavi: PDE5 inhibitörleri, enjeksiyon tedavisi veya psikoseksüel danışmanlık.
6. Metabolik Bozukluklar
Diyabet, obezite ve kronik karaciğer veya böbrek hastalıkları hormon dengesini ve spermatogenezi bozar.
- Tanı: Kan şekeri ve lipid profili, BKİ değerlendirmesi.
- Tedavi: Yaşam tarzı değişikliği, kilo kontrolü ve altta yatan hastalığın optimizasyonu.
7. Kilo ve Beslenme
Aşırı vücut yağı östrojen düzeyini artırıp testosteronu düşürebilir. Besin değeri yüksek diyet, sperm sağlığını destekler.
- Antioksidan açısından zengin: meyveler, kuruyemişler, koyu yeşil yapraklı sebzeler (Vitamin C/E, çinko, selenyum).
- Dengeli makro besinler: kaliteli protein ve tam tahıllar.
8. Çevresel ve Mesleki Faktörler
Kimyasallar, solventler, ağır metaller ve uzun süreli ısı maruziyeti testis dokusuna zarar verebilir.
- Laboratuvarda veya kimyasalla çalışırken koruyucu giysi kullanın.
- Numune vermeden önce sıcak banyo veya saunadan kaçının.
9. Sperm DNA Hasarı
Oksidatif stres, sperm DNA’sında parçalanmaya yol açarak fertilizasyon potansiyelini düşürebilir.
- Tanı: DNA fragmantasyon testi.
- Tedavi: Antioksidan takviyeleri (Vitamin C/E, çinko, selenyum) ve stres yönetimi.
10. Konjenital Anomaliler
Kriptorşidizm veya doğuştan gelen duktus anomalileri fertiliteyi kısıtlayabilir.
- Tanı: Tıbbi öykü ve fizik muayene.
- Tedavi: Cerrahi düzeltme veya yardımcı üreme teknikleri.
Yaşam Tarzı Önerileri
Tıbbi tedaviye ek olarak sağlıklı yaşam alışkanlıkları fertiliteyi önemli ölçüde artırır.
- Egzersiz: Haftada 150 dakika orta düzey aerobik aktivite, dolaşımı ve hormon dengesini iyileştirir.
- Beslenme: Yeterli meyve, sebze, kuruyemiş ve tam tahıl tüketin.
- Kilo Kontrolü: İdeal BKİ 20–25 arası inflamasyonu azaltır ve testosteronu dengeler.
- Uyku & Stres: 7–8 saat uyku ve gevşeme teknikleri kortizolü düşürüp spermatogenezi destekler.
Tanısal Değerlendirme
- WHO kılavuzlarına göre meni analizi
- Hormon profili (testosteron, LH, FSH, TSH, prolaktin)
- Androlojik ultrason
- Enfeksiyon taraması (Klamidya, gonore, kabakulak)
- Anormal sonuçlarda genetik testler
- Varikosel değerlendirmesi
Tedavi ve Üreme Teknikleri
Cerrahi yöntemler, hormon tedavileri ve ICSI veya IVF gibi işlemler ek seçenekler sunar. ICSI’de tek bir sperm doğrudan oosit içerisine enjekte edilir—özellikle düşük sperm sayısında etkilidir (Çalışma 2018).
Uygulama Kontrol Listesi
- Meni örneğini ve ilgili test sonuçlarını hazırlayın
- Hormon ve ultrason raporlarını randevuya getirin
- Üroloji ve androloji uzmanı randevusu ayarlayın
- Sağlık sigortası kapsamını ve geri ödeme seçeneklerini kontrol edin
Sonuç
Erkek infertilitesi karmaşık ancak birçok vakada tedavi edilebilir. Kapsamlı değerlendirme, kişiye özel tedavi planı ve sağlıklı yaşam tarzı değişiklikleri başarı şansını önemli ölçüde artırabilir. Uzman görüşünü erken alın ve modern tekniklerden faydalanın.