โรคติดต่อที่อาจส่งผ่านได้ในการบริจาคอสุจิ: ไวรัส แบคทีเรีย และความเสี่ยงทางพันธุกรรม

ในประเทศไทย แต่ละครั้งมีผู้ใช้บริการบริจาคอสุจิมากกว่าหมื่นรายต่อปี เพื่อเติมเต็มความฝันในการมีครอบครัว วิธีการคัดกรองในห้องปฏิบัติการสมัยใหม่ช่วยลดความเสี่ยงด้านสุขภาพอย่างมาก แต่ยังคงมีความเสี่ยงตกค้างเล็กน้อย บทความนี้จะอธิบายว่าไวรัส แบคทีเรีย ปรสิต และโรคทางพันธุกรรมใดบ้างที่อาจส่งผ่าน และการคัดกรองหลายขั้นตอนช่วยลดความเสี่ยงเหล่านี้อย่างไร

ทำไมต้องคัดกรองหลายขั้นตอน

เชื้อโรคมักผ่านช่วง ระยะหน้าต่าง ซึ่งมีเชื้อแต่ตรวจไม่พบด้วยการตรวจแอนติบอดีเพียงอย่างเดียว จึงแนะนำโดย กระทรวงสาธารณสุข และ สมาคมการเจริญพันธุ์แห่งประเทศไทย ให้ใช้การตรวจซีรั่มควบคู่กับ PCR และกักตัวตัวอย่างไว้อย่างน้อยหลายเดือนก่อนปล่อยให้ใช้

ไวรัสที่ตรวจพบได้ในน้ำอสุจิ

• HIV – ตรวจ ELISA และ PCR พร้อมกักตัวตัวอย่าง
• ไวรัสตับอักเสบบี และ ซี – ตรวจแอนติบอดีและแอนติเจน
• ไวรัสเริมชนิด 1 และ 2 – ตรวจ PCR, ความเสี่ยงต่ำในผู้บริจาคที่ไม่มีอาการ
• ไวรัสไซโตเมกาโล (CMV) – ตรวจ IgG/IgM, สำคัญในผู้รับที่ภูมิคุ้มกันต่ำ
• ไวรัสซิกา – ตรวจ RT-PCR และแอนติบอดีหลังเดินทาง
• HTLV I/II – พบได้น้อย แต่เชื่อมโยงมะเร็งเม็ดเลือดขาว
• HPV – ตรวจ PCR ชนิดเสี่ยงสูง
• ไวรัสเวสต์ไนล์ และ เดงกี – สำคัญในผู้บริจาคจากเขตร้อน
• SARS-CoV-2 – รวมในแผงตรวจช่วงการระบาด

แบคทีเรียและปรสิตในน้ำอสุจิ

• คลามีเดีย – มักไม่มีอาการ ทำให้มีบุตรยาก
• กอนอเรีย – ตรวจด้วย NAAT หรือเพาะเลี้ยง
• ซิฟิลิส – TPPA และ VDRL จำเป็น
• เชื้อในระบบสืบพันธุ์ เช่น E. coli และเอนเทอโรค็อกคัส
• Trichomonas vaginalis – ลดคุณภาพอสุจิ
• ไมโคพลาสมา/ยูเรียพลาสมา – มักไม่มีอาการ แต่ก่ออักเสบ

ความเสี่ยงทางพันธุกรรม

• โรคซีสติกไฟโบรซิส – วิเคราะห์ยีน CFTR
• โรคเทย์-แซกซ์ – ตรวจยีน HEXA
• โรคกล้ามเนื้อฝ่อกระดูกสันหลัง – ตรวจยีน SMN1
• โรคโลหิตจางเคียว และ ธาลัสซีเมีย – ตรวจฮีโมโกลบิน
• กลุ่มอาการเอ็กซ์เปราะ – วิเคราะห์ยีน FMR1
• การขาดไมโครดีลีชันของโครโมโซม Y
• โรคเกาช์เชอร์ – ผู้บริจาคเชื้อสายยิวแอชเคนาซิ
• แผงตรวจตามประชากร เช่น แฟนโคนนี, วิลสัน

โรคที่สามารถคัดกรองได้

การตรวจซีรั่ม PCR แผงยีน และการกักตัวหลายเดือน ช่วยคัดกรองเกือบทุกไวรัส แบคทีเรีย ปรสิต และโรคทางพันธุกรรม ทำให้ความเสี่ยงตกค้างต่ำสุด

กระบวนการคัดกรอง

1. ประวัติสุขภาพ – แบบสอบถามและให้คำปรึกษา
2. ตรวจห้องปฏิบัติการ – ตรวจแอนติบอดี แอนติเจน และ PCR
3. แผงตรวจยีน – คัดกรองโรคทางพันธุกรรมทั่วไป
4. กักตัว – เก็บตัวอย่างอย่างน้อย 3 เดือน
5. ทดสอบซ้ำ – ยืนยันไม่มีการติดเชื้อใหม่ก่อนใช้

บริจาครายบุคคล vs ธนาคารอสุจิ

ธนาคารอสุจิที่ได้รับการอนุมัติจาก สธ. มั่นใจในความปลอดภัยสูงสุดตามมาตรฐานกักตัว และลงทะเบียนผู้บริจาค บริจาครายบุคคลอาจเป็นส่วนตัวและถูกกว่า แต่ต้องตกลงทดสอบและข้อตกลงทางกฎหมายเฉพาะ

สรุป

การบริจาคอสุจิเปิดทางสู่การมีบุตร หลักการคัดกรองหลายขั้นตอนตามคำแนะนำของ สธ. และสมาคมการเจริญพันธุ์ ลดความเสี่ยงการติดเชื้อและโรคทางพันธุกรรมแทบเป็นศูนย์ เชื่อถือคลินิกที่ได้รับอนุมัติหรือแพลตฟอร์มที่เชื่อถือได้ เพื่อมอบจุดเริ่มต้นที่ปลอดภัยที่สุดให้ครอบครัวในอนาคต