Voor sommige wensouders lijkt draagmoederschap de laatste route naar een kind. In Nederland is draagmoederschap onder omstandigheden mogelijk, maar commerciële promotie en bemiddeling zijn verboden en het juridische traject is complex. In dit artikel leggen we de modellen uit, vatten we de Nederlandse situatie samen, benoemen we medische risico’s en internationale kostenbanden, en geven we aandachtspunten bij geboorte in het buitenland. We sluiten af met veiligere alternatieven waarin kindbescherming, transparantie en documentatie centraal staan.
Wat draagmoederschap inhoudt
Bij draagmoederschap draagt een vrouw (de draagmoeder) een zwangerschap voor een ander en draagt zij na de geboorte het kind over aan de wensouder(s). Afhankelijk van het model is er wel of geen genetische verwantschap tussen draagmoeder en kind. Omdat medische, juridische en ethische dimensies samenkomen, is onafhankelijke medische, psychosociale en juridische counseling voor alle betrokkenen essentieel.
Modellen: traditioneel vs. gestationeel
Traditioneel (laagtechnologisch): de draagmoeder gebruikt haar eigen eicel en is genetisch verwant met het kind. Dit verhoogt de emotionele en juridische complexiteit; veel rechtsstelsels beperken of ontraden dit.
Gestationeel (hoogtechnologisch): embryo’s worden gemaakt met gameten van de wensouders of donoren en in de baarmoeder van de draagmoeder geplaatst. De draagmoeder is dan niet genetisch verwant. Internationaal is dit model het meest gangbaar waar draagmoederschap wordt gereguleerd.
Rechtspositie in Nederland
Volgens de Rijksoverheid is draagmoederschap in Nederland toegestaan onder omstandigheden, maar commerciële uitbuiting en werving zijn verboden. Het is onder meer verboden om draagmoederschap commercieel te promoten of openbaar te adverteren dat men een draagmoeder zoekt of wil zijn (Wetboek van Strafrecht art. 151b en 151c). Zie de overheidspagina’s “Wat mag en wat mag niet” en de Engelstalige toelichting “Legal aspects of surrogacy”.
Specifieke wetgeving die het hele traject regelt ontbreekt nog; na de geboorte is in beginsel de vrouw die baart de juridische moeder en is toestemming/een rechterlijke route nodig om het ouderschap van de wensouders te regelen. Zie Rijksoverheid: de wet over draagmoederschap. Er wordt gewerkt aan modernisering van regelgeving rond kind, draagmoederschap en afstamming; consultaties en adviezen hierover lopen in 2025.
Documenten & terugkeer na geboorte in het buitenland
Overweegt u een traject in het buitenland, plan dan vooraf: lokale rechtsregels, eventuele pre-/post-birth orders, afgifte van geboorteaktes, reisdocumenten/nationaliteit van het kind en het pad naar erkenning of vaststelling van ouderschap in Nederland. Zonder solide juridische basis kunnen paspoort, inschrijving en terugkeer aanzienlijk vertragen. Voor een neutrale procesuitleg (Engels): GOV.UK – Surrogacy overseas.
Medische aspecten & risico’s
Draagmoederschap is doorgaans gebaseerd op IVF. Bekende risico’s zijn hormonale bijwerkingen (o.a. OHSS), hogere kans op complicaties bij meerlingen (prematuriteit, pre-eclampsie), obstetrische complicaties en psychosociale belasting voor draagmoeder en wensouders. Onafhankelijke counseling en een terughoudend embryo-transferbeleid worden aanbevolen. Patiënteninformatie: HFEA (VK): Surrogacy.
Kosten per land (indicatief)
Totale kosten variëren per land, model (altruïstisch = kostendeclaratie; commercieel = vergoeding), aantal IVF-cycli, rechterlijke stappen, verzekeringen en reis/verblijf. Internationaal worden vaak bandbreedtes genoemd van midden vijf cijfers tot zes cijfers (USD/EUR). Onderstaande tabel is indicatief en geen aanbeveling; regels wijzigen.
| Land/regio | Rechtspositie (kort) | Betaalwijze | Indicatieve totaalrange* |
|---|---|---|---|
| Nederland | Onder omstandigheden mogelijk; commerciële promotie/bemiddeling verboden; baarmoeder is moeder in rechte | — | — |
| Verenigd Koninkrijk | Altruïstisch; Parental Order na geboorte | Gedocumenteerde kosten | midden vijf cijfers |
| Canada | Altruïstisch (federaal); vergoeding verboden | Kostendeclaratie | midden vijf cijfers |
| Verenigde Staten | Sterke staatvariatie; commercieel vaak toegestaan | Vergoeding + kliniek/agentschap/juridisch | hoog vijf–zes cijfers |
| Griekenland | Rechterlijke toestemming; gereguleerd | Vergoeding toegestaan | hoog vijf cijfers |
| Georgië | Regels in beweging | Mogelijke vergoeding | midden vijf cijfers |
| Oekraïne | Historisch commercieel; situatie volatiel | Vergoeding gebruikelijk | hoog vier–midden vijf |
| Mexico | Per deelstaat verschillend | Soms vergoeding | brede bandbreedte |
| Zuid-Afrika | Voorafgaande rechterlijke bevestiging | Altruïstisch; gedocumenteerde kosten | midden vijf cijfers |
| Australië | Per staat/territorium; commercieel verboden | Kostendeclaratie | laag–midden vijf |
| Nieuw-Zeeland | Altruïstisch; ethische commissie | Kostendeclaratie | laag–midden vijf |
| Frankrijk/Spanje/Italië/Portugal | Verboden; erkenning buitenlandse gevallen complex | — | — |
| België/Denemarken | Sterk beperkt | Indien toegestaan: kosten | laag–midden vijf |
| Polen/Tsjechië | Grijs gebied; praktijk niet uniform | Casusafhankelijk | brede bandbreedte |
| Israël | Gereguleerd; commissie keurt goed | Vergoeding/kosten | hoog vijf cijfers |
*Indicatieve waarden; afhankelijk van locatie, aantal cycli, verzekering, juridische route en verblijfsduur. Neutrale/overheidsbronnen: Rijksoverheid (wat mag/niet), Rijksoverheid (de wet), Government.nl (legal aspects), HFEA.
Buitenland: modellen & tendensen
Grofweg bestaan er drie modellen: verbod, altruïstisch (alleen kostendeclaratie) en commercieel (vergoeding). Overal zijn cruciaal: transparante contracten en toezicht, aantoonbare klinische kwaliteitsstandaarden, een duidelijke route voor vaststelling/erkenning van ouderschap en nationaliteit, en tijdige organisatie van reisdocumenten voor het kind. Let op dat in Nederland het adverteren en bemiddelen rond commercieel draagmoederschap verboden is; openbare oproepen (bijv. social media) kunnen in strijd zijn met het strafrecht.
Alternatieven voor gezinsvorming
- Adoptie/pleegzorg: wettelijk verankerde routes met duidelijke bescherming van het kind en professionele begeleiding.
- Zaaddonatie: in Nederland regulier binnen de kaders van de Wet donorgegevens kunstmatige bevruchting (Wdkb). Sinds 2004 is anonieme donatie afgeschaft en is afstammingsinformatie voor donorkinderen geborgd; per 1 april 2025 is de wet aangescherpt met landelijke donorregistratie en plafonds. Zie de voorlichting van het Cdkb en het productoverzicht van de Rijksoverheid.
- Andere ART-opties (IUI/IVF/ICSI): kies op medische indicatie en neem onafhankelijk medisch en juridisch advies in voordat u beslist.
Belangrijke melding & RattleStork-alternatief
RattleStork biedt geen draagmoederschap aan en is geen platform voor bemiddeling, organisatie of uitvoering van draagmoederschap. Wij nemen uitdrukkelijk afstand van dergelijke diensten.
Als veilig alternatief helpen we gebruikers in Nederland met een geïnformeerde, verantwoorde start in zaaddonatie — met geverifieerde profielen, praktische gidsen en verwijzingen naar betrouwbare advies- en zorginstanties. Zo blijven medische veiligheid, documentatie en kinderrechten centraal staan.
Conclusie
In Nederland is draagmoederschap onder voorwaarden mogelijk, maar commerciële promotie/bemiddeling is verboden en de juridische afwikkeling na geboorte vergt zorgvuldige planning. Buitenlandse trajecten verschillen sterk en veranderen; zonder solide voorbereiding kunnen erkenning van ouderschap, nationaliteit en terugkeer vertragen. Overweeg routes met lager risico — zoals zaaddonatie of adoptie — en neem vroegtijdig onafhankelijk medisch en juridisch advies in.