Yumurta bağışı bazıları için ebeveynliğe giden en gerçekçi yol olabilir; ancak Türkiye’de yumurta/sperm/embriyo bağışı ve taşıyıcı annelik yasaktır. Yardımcı üreme tedavileri evli çiftlerin kendi üreme hücreleri ile yapılır. Bu rehber, süreci tarafsızca açıklar; Türkiye’deki hukuk, sağlık & riskler, başarı şansı, maliyet planlaması, belgeler, etik başlıkları ve güncel tartışmaları özetler. Ayrıca Türkiye’de mümkün olan yasal alternatifleri de belirtir.
Süreç & temeller
Donör programlarında (Türkiye’de yasaktır) donör hormonla uyarılır; olgun oositler toplanır ve laboratuvarda sperm ile döllenir (IVF veya ICSI). Çoğul gebeliği azaltmak için genellikle tek embriyo transferi yapılır; artan embriyolar dondurulabilir. Alıcı gebeliği sürdürür; çocuğun genetik kökeni donöre aittir.
Türkiye’de hukuki çerçeve
Türkiye’de yardımcı üreme tedavileri evli çiftlerin kendi gametleriyle ve yetkili merkezlerde uygulanır. Yumurta/sperm/embriyo bağışı ve taşıyıcı annelik yasaktır. Yurt içinde bağışa aracılık eden, reklamını yapan veya uygulayan faaliyetler hukuka aykırıdır. Tedaviler bilgilendirilmiş onam, kayıt ve kalite-güvenlik standartlarına tabidir.
Soybağı ve annelik
Türk hukukunda soybağı, evlilik ve doğum üzerinden kurulur; bağış ve taşıyıcı annelik yasağı sebebiyle uygulamalar çifte ait gametlerle sınırlıdır. Yurt dışında tedavi düşünenler, geri dönüşte sağlık hizmetlerinin aksamaması ve olası idari talepler için tam ve doğrulanabilir tıbbi/akdi belgeleri saklamalıdır.
Sağlık & riskler
Donör açısından: Uyarıya bağlı hafif yan etkiler yaygındır; ağır ovaryen hiperstimülasyon sendromu (OHSS) nadirdir ve GnRH tetikleme ile “freeze-all” gibi modern protokollerle azaltılabilir.
Alıcı açısından: Yumurta bağışı sonrası gebeliklerde (kendi oositine kıyasla) hipertansif gebelik bozuklukları ve özellikle preeklampsi riski daha yüksektir; risk sınıflaması, gerekirse düşük doz aspirin ve sıkı antenatal takip standart kabul edilir.
Donör taraması & eşleştirme
Ciddi merkezler (bağışın serbest olduğu ülkelerde) anamnez, yaş/AMH, enfeksiyon taraması (HIV, HBV/HCV, sifiliz), kan grubu/Rh ve sıkça genetik paneller ile psikososyal değerlendirme yapar. Eşleştirme fenotipik/medikal ölçütlerle olur; veriler mevzuat uyarınca saklanır. AB’de hücre ve dokuların izlenebilirliği için Single European Code (SEC) kullanılır.
Başarı oranları
Uluslararası kayıtlarda donör oosit ile transfer başına klinik gebelik oranları çoğunlukla %45–55 düzeyindedir. Sonuçlar donörün yaşı/sağlığı, laboratuvar kalitesi, embriyo kalitesi, transfer sayısı ve uterin faktörlere bağlıdır. Merkez karşılaştırırken göstergelerin tanımına (transfer/cycle/canlı doğum) ve verilerin şeffaflığına dikkat edin.
Ülke karşılaştırması 2025 – modeller, paketler, fiyatlar
Aşağıdaki değerler yol göstericidir; paketler, hukuki prosedürler ve bekleme süreleri ülke ve kliniğe göre değişir.
| Ülke | Bağış modeli | Hukuk/şeffaflık | Tipik paket | Yaklaşık maliyet* (seyahat hariç) | Bekleme | Not |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Türkiye | YASAK | Bağış & taşıyıcı annelik yasak | — | — | — | Yalnızca kendi gametleriyle IVF/ICSI |
| İspanya | çoğunlukla anonim | kayıt, SEC | IVF/ICSI + 1–2 transfer | €7 000–€11 000 | kısa | geniş donör havuzu |
| Çekya | çoğunlukla anonim | kliniğe bağlı | IVF/ICSI + 1 transfer | €6 000–€9 000 | kısa | hızlı başlangıç |
| Yunanistan | ağırlıkla anonim | yargısal/idari koşullar | IVF/ICSI + kriyo | €6 500–€10 000 | orta | belgeleri erken netleştirin |
| Portekiz | açık | ulusal kayıt | IVF/ICSI + 1–2 transfer | €7 000–€11 000 | orta | 18 yaşta bilgi erişimi |
| Fransa | açık | anonimlik yok | IVF/ICSI + kayıt | €7 000–€11 000 | orta | yüksek şeffaflık |
| ABD | açık/karma | eyalet yasaları + FDA | IVF/ICSI + kapsamlı testler | ≥ $20 000 | kısa | en yüksek toplam maliyet |
| Kanada | özgecil | AHRA/SSOR | IVF/ICSI + masraf iadesi | CA$25 000–CA$45 000 | orta | eyalet farkları |
| Japonya | çoğunlukla anonim | veri erişimi sınırlı | IVF/ICSI | ≈ €8 000–€12 000 | orta | klinik uygulama değişken |
*Türkiye’de bağış yasak olduğu için yerel bağış paketleri bulunmaz. Yurtdışı tedavilerde ilaçlar, seyahat/konaklama, isteğe bağlı genetik (örn. PGT-A), dondurma ücretleri ve sonraki transferler ayrıca fiyatlandırılır. AB’de izlenebilirlik için Single European Code uygulanır.
Toplam maliyet planı
Türkiye’de bağış yapılmadığından, yurt içinde kendi gametleriyle IVF/ICSI maliyetleri söz konusudur; klinik, şehir ve ilaç dozlarına göre değişir. Yurt dışında bağış planlayanlar; tedavi ücreti, ilaç, seyahat/konaklama, laboratuvar ekleri (assisted hatching, time-lapse), PGT-A (opsiyonel), dondurma ve sonraki transferleri ayrıca bütçelemeli; kümülatif başarı birkaç transferle artar.
Belgeler & dönüş
Eksiksiz tıbbi belgeleri saklayın: onamlar, stimülasyon protokolleri, embriyoloji raporları, ülke hukukuna uygun donör bilgi seti (açık/anonim ve kayıt durumu), transfer raporları, kan sonuçları, aşılar ve gerekirse onaylı tercümeler. Hem gidilen ülkenin hem Türkiye’nin gerekliliklerini önceden kontrol edin; tam ve denetlenebilir dosyalar süreçleri hızlandırır.
Etik & çocuk hakları
Temel ilkeler: baskısız bilgilendirme, donörün tıbbi/sosyal korunması, genetik kökene dair şeffaflık (yerel hukuka uygun biçimde) ve uzun süreli belge saklama. Pek çok ülkede tam anonimlikten, yetişkin olduğunda bilgiye erişimi güçlendiren açık modellere geçiş gözlenmektedir.
Reform tartışmaları 2025
Dünya genelinde düzenlemeler yakınsarken, ülkeler arasında anonimlik ve veri erişimi farklılıkları sürer. Türkiye’de mevcut çerçeve bağış ve taşıyıcı anneliği yasaklar; ÜYTE uygulamaları kendi gametleri ve lisanslı merkezlerle sınırlıdır.
Türkiye’de yasal alternatifler
Kendi gametleriyle IVF/ICSI: Lisanslı merkezlerde uygulanır; endikasyona uygun protokoller ve kalite-güvenlik şarttır.
Doğurganlık korunması: Kişinin kendi oosit/sperm/embriyo dondurması belirli koşullarda mümkündür; kullanım kuralları sözleşme ve mevzuata tabidir.
Evlat edinme/koruyucu aile: Tıbbi olmayan, resmi ve hukuki bir aile kurma yoludur; ilgili kurum süreçlerine tabidir.
Uyarı & RattleStork ile alternatif
RattleStork Türkiye’de yumurta/sperm/embriyo bağışı sunmaz ve aracılık etmez. Yerel bağlamda odak noktamız; eğitim, güvenli bilgi ve planlama araçlarıdır (ovülasyon takibi, doktorla görüşme listeleri, güvenlik rehberleri). Yurt dışında tedavi düşünenler için; sadece lisanslı merkezleri tercih etmenizi, ülke mevzuatına ve dönüşte Türkiye’deki gerekliliklere tam uyum sağlamanızı öneririz.
Klinik kontrol listesi (kısa & pratik)
- Hukuki netlik: ülke modeli (açık/anonim), kayıt/izlenebilirlik, çocuk hakları.
- Donör taraması: enfeksiyonlar, genetik paneller, AMH/yaş, psikoeğitim.
- Laboratuvar kalitesi: embriyoloji ekibi, denetlenebilir başarı göstergeleri, blastosist/kriyo protokolleri.
- Güvenlik: OHSS önleme, tek embriyo transferi, preeklampsi risk yönetimi.
- Sözleşmeler & belgeler: onamlar, tercümeler, tasdikli kopyalar, eksiksiz dosya.
- Bütçe & lojistik: ilaçlar, seyahat, sonraki transferler, ek hizmetler; mutlaka yazılı teklif alın.
Ne zaman doktora?
Her tedaviden önce: kişisel risk ve ilaç değerlendirmesi, eşlik eden hastalıklar, gebelik riskleri, gerekirse düşük doz aspirin ve tansiyon izlemi; Türkiye’de gebelik takibinin sürekliliğini önceden planlayın.
Sonuç
Türkiye’de yol haritası; bağış ve taşıyıcı annelik yasağı nedeniyle kendi gametleriyle ÜYTE etrafında şekillenir. Başarı ve güvenlik; mevzuata tam uyum, güçlü laboratuvar altyapısı, titiz tıbbi takip ve birden fazla transferi içerebilen gerçekçi bir bütçe ile artar. Yurt dışı düşünenler için eksiksiz belge yönetimi ve hukuki/medikal uyum kritik önemdedir.
Faydalı uluslararası bağlantılar (seçki): CDC ART başarı oranları • ESHRE ART raporu • AB’de izlenebilirlik: Single European Code.