Evde aşılama (self inseminasyon; “evde aşılama nasıl yapılır?” diye de aranır) taze semen örneğinin temiz/steril bir kaba alınması ve iğnesiz bir şırınga ile vajinaya, rahim ağzına (serviks) yakın bölgeye yavaşça bırakılmasıdır. Bu rehber; yöntemin mantığını, gerçekçi başarı beklentisini, güvenli adımlarını, zamanlama ve malzeme ipuçlarını, klinik seçeneklerle karşılaştırmayı ve Türkiye’de dikkat edilmesi gereken hukuki noktaları tek sayfada toplar.
Evde aşılama nedir, nasıl yapılır?
Donör ya da partner semenini doğrudan steril bir kaba boşaltır. Örnek oda sıcaklığında 10–15 dakika içinde akışkanlaşır; ardından 5–10 ml’lik iğnesiz şırınga ile yavaşça vajinaya verilir, uç mümkün olduğunca servikse yönlendirilir. Ev ortamında laboratuvar yıkaması/seçimi yapılmadığı için süreç basit ve düşük maliyetlidir; fakat başarı doğru zamanlama, hijyen ve örnek kalitesine çok bağlıdır.
Ovulasyon penceresini (en verimli günler) anlamak için NHS’nin özeti pratiktir: Fertility in the menstrual cycle. Klinik IUI’nin nasıl işlediğine dair tarafsız bir anlatımı HFEA sunar: Intrauterine insemination (IUI). Ortalama ne kadar sürede hamile kalındığını merak ediyorsanız: NHS – How long it takes to get pregnant.
Artılar ve eksiler
Artılar
- Mahremiyet, esnek zamanlama ve düşük maliyet
- Hormon tedavisi veya invaziv girişim gerektirmez
- Ev ortamında, kendi programınıza göre uygulanabilir
Eksiler
- Laboratuvar yıkaması/kalite kontrolü yok; hijyen-kalite sizde
- IUI/IVF’e kıyasla siklus başına başarı genellikle daha düşüktür
- Donörle çalışılıyorsa soybağı/velayet gibi hukuki konular önceden netleştirilmelidir
Başarı olasılığı: gerçekçi okumak
Ev ortamında intracervikal uygulamaya (ICI) dair kanıtlar sınırlı olsa da pratikte, iyi hijyen ve doğru zamanlama sağlandığında yaklaşık %5–15 hamilelik/siklus aralığı sıkça referans verilir. Bu bir garanti değil, yol gösterici aralıktır; yaş, semen parametreleri, ovulasyonu yakalama ve altta yatan tıbbi durumlar sonucu belirgin etkiler. Klinik alternatiflerde (IUI/IVF) oranlar yaş/indikasyona ve merkeze göre değişir.
Evde aşılama adım adım
- Hazırlık: Ellerinizi yıkayın, yüzeyi dezenfekte edin, tek kullanımlık steril malzemeleri (kap, şırınga, eldiven) hazırlayın.
- Toplama: Semen, doğrudan steril kaba alınır (prezervatif, tükürük veya sıradan kayganlaştırıcı kullanmayın).
- Akışkanlaşma: Oda sıcaklığında 10–15 dk bekletin.
- Şırıngaya çekme:5–10 ml iğnesiz şırıngaya yavaşça alın; büyük hava kabarcıklarını hafifçe tıklatarak uzaklaştırın.
- Verme: Alıcı sırtüstü yatsın, kalça hafif yükseltilsin (yastık). Şırıngayı yaklaşık 3–5 cm ilerletip içeriği yavaşça servikse doğru bırakın.
- Dinlenme:20–30 dk sakin uzanın.
Örnekle çalışma: Çabuk ve nazik davranın; çalkalamayın, aşırı ısı/soğuktan kaçının. İdeal olarak ilk 30 dk içinde uygulayın, en geç ~60 dkda bitirin. Bu pencereler, WHO’nun laboratuvar standartlarıyla uyumludur: WHO Laboratory Manual 2021.
Zamanlama ipuçları
- İlk uygulama pozitif LH testinden 6–12 saat sonra, ikinci (isteğe bağlı) uygulama ~12 saat sonra; böylece ovulasyon penceresi daha iyi kapsanır.
- Örneği oda sıcaklığında tutun, ani basınç uygulamayın, çalkalamayın.
- Kayganlaştırıcı gerekiyorsa “sperm dostu” (fertility-friendly) ürün kullanın; sıradan jeller motiliteyi düşürebilir.
- Döngü, LH sonuçları ve uygulama saatlerini not edin; sonraki sikluslarda zamanlamayı veriye göre düzeltin.
Fruktil pencerenin temelleri için: NHS – Fertility in the menstrual cycle.
Yöntemlerin karşılaştırması
| Yöntem | Uygulama yeri | Laboratuvar hazırlığı | Genel değerlendirme | Öne çıkan noktalar |
|---|---|---|---|---|
| Evde aşılama (ICI) | Ev | Yok | ~%5–15/siklus (kanıt sınırlı) | Mahrem ve düşük maliyet; hijyen ve zamanlama kritik |
| IUI (rahim içi aşılama) | Klinik | Var | Genelde IVF’ten düşük; sıklıkla çoklu siklus gerekir | Yıkanmış semen, tıbbi zamanlama; bkz. HFEA IUI |
| IVF (tüp bebek) | Klinik | Var | Yaşa/indikasyona bağlı olarak daha yüksek | Daha pahalı ve invaziv; yüksek planlanabilirlik |
Güvenlik ve tarama
Özel donörle çalışmadan önce her iki taraf için yakın tarihli STI/İYE taramaları (HIV, Hepatit B/C, frengi, klamidya, bel soğukluğu vb.) görmek sağduyuludur. Her adımda steril tek kullanımlık ekipman kullanın, yüzeyleri temizleyin, örneği nazikçe ve vücut ısısına yakın koşullarda yönetin. Küresel bağlam ve kısırlık temelleri için: WHO: Infertility fact sheet.
Türkiye’de hukuki başlıklar
Üremeye yardımcı tedaviler (IUI/IVF ve donör gamet kullanımı) Sağlık Bakanlığı ruhsatlı merkezlerde ve ilgili mevzuat çerçevesinde yürütülür. Donör spermi/ovumu kullanımı ile taşıyıcı annelik Türkiye’de yasak kapsamındadır. Evde yapılan uygulamalar tıbbi işlem sayılmasa bile, doğacak çocuğun soybağı, tanıma ve velayet konuları Türk Medeni Kanunu hükümlerine göre şekillenir. Bu nedenle, aile hukuku alanında uzman bir avukata ve bir kadın-doğum uzmanına başlamadan önce danışmanız en güvenli yaklaşımdır (özellikle bilinen donör ile anlaşmalarda).
Ne zaman doktora başvurmalı?
- 35 yaş altı: iyi zamanlanmış 12 ay denemeye rağmen gebelik oluşmadıysa
- 35 yaş ve üzeri: ~6 ay denemeye rağmen sonuç yoksa
- Hemen: belirgin düzensiz siklus, ovulasyon şüphesi, şiddetli ağrı/ateş, endometriozis/PCOS/tiroid gibi bilinen durumlar varsa
Doğurganlık penceresinin özeti için yeniden: NHS – Fertility in the menstrual cycle.
Sonuç
Evde aşılama, doğru hazırlık, hijyen ve ovulasyon penceresini yakalama ile erişilebilir bir seçenektir. İlk denemede sonuç alamamak olağandır; verilerinizi tutun, zamanlamayı optimize edin ve gerektiğinde klinik seçenekleri (IUI/IVF) değerlendirin. Türkiye’deki hukuki çerçeveyi ve etik sınırları baştan bilmek; riskleri azaltır, süreci öngörülebilir kılar.