Μεταδοτικές ασθένειες στη δωρεά σπέρματος: Ιοί, βακτήρια και γενετικοί κίνδυνοι

Περισσότεροι από δέκα χιλιάδες άνθρωποι στην Ελλάδα και την Ευρώπη χρησιμοποιούν κάθε χρόνο δωρεά σπέρματος για να αποκτήσουν παιδί. Τα σύγχρονα εργαστηριακά τεστ μειώνουν σημαντικά τους κινδύνους υγείας, αλλά ένα ελάχιστο ρίσκο παραμένει. Σε αυτό το άρθρο θα βρεις ποιες ιογενείς, βακτηριακές, παρασιτικές και γενετικές ασθένειες μπορούν να μεταδοθούν – και πώς τα εργαστήρια ελαχιστοποιούν το ρίσκο με αυστηρό screening.

Γιατί απαιτείται πολυεπίπεδο screening

Οι παθογόνοι οργανισμοί συχνά περνούν μια περίοδο παραθύρου: υπάρχουν ήδη, αλλά δεν ανιχνεύονται με απλά τεστ αντισωμάτων. Γι’ αυτό ο ΠΟΥ και η ESHRE συστήνουν συνδυασμό ορολογικών και PCR μεθόδων και αποθήκευση του δείγματος για αρκετούς μήνες πριν τη χρήση.

Ιοί που ανιχνεύονται στο σπέρμα

• HIV – ELISA και PCR, συνδυαστικά με αποθήκευση δείγματος.
• Ηπατίτιδα B και C – τεστ αντισωμάτων και αντιγόνων.
• Ιοί έρπητα – PCR για τύπους 1 και 2.
• CMV (κυτταρομεγαλοϊός) – IgG/IgM, σημαντικό σε ανοσοκαταστολή.
• Zika – RT-PCR και αντισώματα μετά από ταξίδια σε τροπικές περιοχές.
• HTLV I/II – σπάνιο, σχετίζεται με λευχαιμία.
• HPV – PCR για υψηλού κινδύνου τύπους (πρόληψη καρκίνου).
• West-Nile & Dengue – σημαντικό για δότες από τροπικές περιοχές.
• SARS-CoV-2 – συμπεριλήφθηκε προσωρινά στα screening.

Βακτήρια και παράσιτα στο σπέρμα

• Χλαμύδια – συχνά ασυμπτωματικά, μπορεί να προκαλέσουν υπογονιμότητα.
• Γονόρροια – ανίχνευση με καλλιέργεια ή NAAT.
• Σύφιλη – ορολογικά τεστ TPPA και VDRL.
• Ουρογεννητικά μικρόβια όπως E. coli και εντερόκοκκοι.
• Trichomonas vaginalis – μειώνει την ποιότητα του σπέρματος.
• Mycoplasma / Ureaplasma – συχνά ασυμπτωματικά, προκαλούν φλεγμονές.

Γενετικοί κίνδυνοι

• Κυστική ίνωση – ανάλυση του γονιδίου CFTR
• Νόσος Tay-Sachs – έλεγχος μεταλλάξεων HEXA
• Μυϊκή ατροφία – ανάλυση SMN1
• Δρεπανοκυτταρική αναιμία & θαλασσαιμία – ανάλυση αιμοσφαιρίνης
• Σύνδρομο εύθραυστου Χ – έλεγχος FMR1
• Μικροελλείψεις Y-χρωμοσώματος – αιτία σοβαρής ολιγοσπερμίας
• Νόσος Gaucher – σημαντική σε εβραϊκή καταγωγή
• Ειδικά τεστ ανά πληθυσμό (π.χ. Fanconi, Wilson)

Ποιες ασθένειες αποκλείονται;

Με ορολογικά τεστ, PCR, γενετικά panels και μήνες καραντίνας, το εργαστήριο ανιχνεύει σχεδόν όλους τους σημαντικούς ιούς, βακτήρια, παράσιτα και κληρονομικές ασθένειες. Το υπόλοιπο ρίσκο είναι εξαιρετικά χαμηλό.

Πώς γίνεται το screening;

1. Ιστορικό – αναλυτικό ερωτηματολόγιο και συμβουλευτική.
2. Εργαστηριακά τεστ – συνδυασμός αντισωμάτων, αντιγόνων και PCR.
3. Γενετικό panel – έλεγχος συχνών κληρονομικών νοσημάτων.
4. Καραντίνα – αποθήκευση δείγματος για τουλάχιστον τρεις μήνες.
5. Επαναληπτικός έλεγχος – πριν τη χρήση, νέα τεστ για πρόσφατες λοιμώξεις.

Ιδιωτική δωρεά ή τράπεζα σπέρματος;

Οι δημόσιες τράπεζες σπέρματος προσφέρουν μέγιστη ασφάλεια με υποχρεωτικά τεστ, καραντίνα και μητρώο δοτών. Η ιδιωτική δωρεά είναι πιο προσωπική και οικονομική, αλλά απαιτεί ατομική συμφωνία για τεστ και νομικά θέματα.

Συμπέρασμα

Η δωρεά σπέρματος ανοίγει τον δρόμο για οικογένεια σε χιλιάδες ανθρώπους. Προϋπόθεση είναι ο πλήρης εργαστηριακός έλεγχος σύμφωνα με τις οδηγίες του ΠΟΥ και της ESHRE. Έτσι ελαχιστοποιούνται οι λοιμώξεις και οι κληρονομικοί κίνδυνοι. Ενημερώσου, επέλεξε αξιόπιστη τράπεζα ή πλατφόρμα – και βάλε τα θεμέλια για μια ασφαλή και υπεύθυνη οικογένεια.