Zapłodnienie in vitro (IVF) jest standardową, zaawansowaną procedurą w medycynie rozrodu, stosowaną, gdy prostsze metody nie przynoszą efektów. Ten przewodnik wyjaśnia wszystkie etapy, koszty, szanse powodzenia, ryzyka oraz najnowsze trendy – rzetelnie, kompleksowo i zrozumiale.
Koszty i organizacja IVF
Pełny cykl IVF w Polsce kosztuje około 7 000–9 000 €. Podział kosztów:
- Stymulacja i monitoring: 1 500–3 000 €
- Pobranie komórek jajowych i praca laboratoryjna (w tym zapłodnienie): 3 000–4 000 €
- Transfer zarodka i opieka po zabiegu: 800–1 200 €
- Kriokonserwacja nadmiarowych zarodków: ok. 800 € + 300–500 €/rok przechowywania
Refundacja: W Polsce brak państwowej refundacji, choć niektóre programy samorządowe oferują dofinansowanie. Dodatkowe ubezpieczenia zdrowotne mogą częściowo pokrywać koszty leków.
Krok po kroku: przebieg procedury IVF
- Stymulacja jajników: 8–12 dni gonadotropin; regularne USG i badania hormonalne.
- Wyzwolenie owulacji: podanie hCG lub agonisty GnRH 34–36 godzin przed punkcją.
- Punkcja jajników: krótki zabieg ambulatoryjny w sedacji.
- Przygotowanie nasienia: selekcja i koncentracja ruchliwych plemników.
- Zapłodnienie in vitro: konwencjonalne IVF lub ICSI przy obniżonej jakości nasienia.
- Hodowla zarodków: inkubator time-lapse do 3. dnia (stadium 8-komórkowe) lub do 5. dnia (blastocysta).
- Transfer zarodka: zazwyczaj pojedynczy transfer (SET) w celu zmniejszenia ryzyka ciąży mnogiej.
- Wsparcie lutealne: progesteron dopochwowy do około 10. tygodnia ciąży.
- Test ciążowy: oznaczenie β-hCG we krwi 12–14 dni po transferze; pierwsze USG około 10 dni później.
- Freeze-all i transfer kriogeniczny (opcjonalnie): przy ryzyku OHSS lub niekorzystnej śluzówce wszystkie zarodki są zamrażane; transfer przeprowadzany w późniejszym cyklu HRT.
Szanse powodzenia IVF
Dane Europejskiego Rejestru IVF (2024) – kliniczne ciąże na punktację:
- < 35 lat 40–50 %
- 35–37 lat 35–40 %
- 38–40 lat 25–30 %
- 41–42 lat 10–20 %
- > 42 lat < 5 %
Dzięki transferom kriogenicznym skumulowany wskaźnik „baby take-home” u kobiet < 35 lat często przekracza 60 %.
Kto nie jest dobrym kandydatem do IVF?
- Bardzo niska rezerwa jajnikowa (AMH < 0,5 ng/ml i wiek > 45 lat).
- Niezdiagnozowane schorzenia ogólnoustrojowe (np. niekontrolowana cukrzyca, zaburzenia tarczycy).
- Poważne zaburzenia krzepnięcia bez konsultacji hematologa.
W takich przypadkach zaleca się wstępną optymalizację przedkoncepcyjną.
Wskazówki zwiększające szanse powodzenia
- Utrzymanie prawidłowej masy ciała, rezygnacja z palenia, ograniczenie alkoholu, codzienna dawka kwasu foliowego i witaminy D.
- Umiarkowany trening cardio i techniki redukcji stresu (joga, terapia poznawczo-behawioralna).
- Optymalizacja stylu życia mężczyzny przez 90 dni – poprawa fragmentacji DNA plemników.
- Suplementy DHEA lub CoQ10 u „low-responder” – dowody ograniczone, wymagana konsultacja lekarska.
Nowości i trendy
- Selekcja zarodków wspomagana AI na podstawie danych morfokinetycznych.
- Inkubatory time-lapse pozwalające na nieprzerwane monitorowanie bez zmiany temperatury.
- Preimplantacyjne testy genetyczne (PGT-A/PGT-M) zmniejszające ryzyko poronień u par z obciążeniami genetycznymi.
- Delikatne i naturalne cykle IVF („Gentle IVF”) z mniejszą dawką hormonów.
- Social freezing: zamrażanie komórek jajowych przed 35./37. rokiem życia w celu zachowania wysokich szans powodzenia.
Ryzyka i skutki uboczne
- OHSS: u „high-responder”; strategia „freeze-all” minimalizuje ryzyko.
- Ciąża mnoga: pojedynczy transfer zarodka znacząco obniża ryzyko.
- Długoterminowo: nieznacznie podwyższone ryzyko stanu przedrzucawkowego i przedwczesnego porodu.
- Obciążenie psychiczne: wysoki poziom stresu; rekomendowane wsparcie psychologiczne i grupy wsparcia.
- Koszty: niniejsze wydatki własne, leki, PGT i dodatkowe transfery kriogeniczne.
Aspekty prawne w Polsce
- Brak zakazów dotyczących dawstwa komórek jajowych i surogacji (lokalne regulacje różnią się między ośrodkami).
- Rejestr dawców nasienia – anonimowość ograniczona do 10 lat.
- Ochrona kobiety po punkcji – zasady opieki i wsparcia.
- PGT dostępne po spełnieniu wymagań medycznych i rekomendacji etycznej.
Porównanie metod wspomaganego rozrodu
- ICI / IVI – inseminacja domowa
nasienie umieszczane strzykawką lub kubeczkiem przy ujściu szyjki macicy; odpowiednie przy łagodnych problemach oraz dawstwie nasienia; niskie koszty i pełna dyskrecja. - IUI – inseminacja wewnątrzmaciczna
przygotowane plemniki podawane cewnikiem bezpośrednio do jamy macicy; wskazane przy umiarkowanych czynnikach męskich, problemach z szyjką lub niejasnej bezpłodności; średni koszt, procedura prosta. - IVF – zapłodnienie in vitro
pobrane komórki jajowe zapładniane w laboratorium z przygotowanym nasieniem; standard przy niedrożności jajowodów, endometriozie lub nieudanej IUI; wyższe koszty, lepsze efekty. - ICSI – mikroiniekcja plemników
pojedynczy plemnik wstrzykiwany bezpośrednio do komórki jajowej; technika precyzyjna przy ciężkiej niepłodności męskiej lub materiale TESE; najwyższe koszty, ale maksymalna skuteczność przy niskiej jakości nasienia.
Źródła naukowe i wytyczne
Podsumowanie: IVF – zaawansowana procedura z realnymi szansami
Dzięki nowoczesnej technologii laboratoryjnej, spersonalizowanym protokołom stymulacji oraz AI w selekcji zarodków, zapłodnienie in vitro osiąga obecnie wskaźniki „baby take-home” ponad 60 % u młodszych kobiet. Rzetelna informacja o kosztach, ryzyku i obciążeniu psychicznym oraz profesjonalne wsparcie to fundament udanej podróży do rodzicielstwa.