Intracytoplazmatyczna injekcja plemników (ICSI) to obecnie najważniejsza metoda mikromanipulacji, gdy klasyczna zapłodnienie in vitro (IVF) zawodzi z powodu ciężkiej męskiej niepłodności. Poniższy przewodnik obejmuje wszystkie zagadnienia – od wskazań, przez przebieg i koszty, aż po szanse powodzenia, ryzyka i ramy prawne w Polsce.
Co to jest ICSI i kiedy się je stosuje?
W trakcie ICSI pod mikroskopem za pomocą mikropipety pojedynczy plemnik jest bezpośrednio wprowadzany do cytoplazmy dojrzałej komórki jajowej. Zabieg wskazany jest przy zespole OAT, azoospermii po TESE/micro-TESE, znacznej fragmentacji DNA, przeciwciałach przeciwplemnikowych oraz po powtarzających się niepowodzeniach zapłodnienia w poprzednich cyklach IVF. Obowiązkowa jest ocena genetyczna (badanie delecji AZF, mutacji CFTR, kariotyp), by wykryć defekty mogące być przekazywane potomstwu.
Porównanie metod zapłodnienia
- ICI / IVI – inseminacja domowa
Nasienie umieszcza się przy szyjce macicy za pomocą strzykawki lub kubeczka. Opcja przy łagodnych problemach lub nasieniu dawcy; najniższe koszty, pełna prywatność. - IUI – inseminacja wewnątrzmaciczna
Oczyszczone plemniki trafiają cewnikiem do jamy macicy. Stosowana przy umiarkowanych zaburzeniach męskich, przeszkodach szyjkowych lub niejasnej przyczynie niepłodności; średni koszt, prosta procedura kliniczna. - IVF – zapłodnienie in vitro
Kilka stymulowanych komórek jajowych łączy się w laboratorium z przygotowanymi plemnikami. Standard przy zamkniętych jajowodach, endometriozie czy nieudanej IUI; wyższe szanse, wyższy koszt. - ICSI – mikroiniekcja plemników
Pojedynczy plemnik jest mikroskopijnie wstrzykiwany do komórki jajowej. Rozwiązanie precyzyjne przy ciężkiej męskiej niepłodności lub plemnikach z TESE; najwyższy koszt, ale największa szansa przy niskiej liczbie i jakości plemników.
Jakie są koszty ICSI w Polsce?
ICSI stanowi dodatek do procedury IVF. Całkowity koszt jednej rundy stymulacji wynosi około 12 000–15 000 zł (leki, punkcja, laboratorium, transfer). Dodatkowa opłata za ICSI to 2 500–4 000 zł.
Refundacja: obecnie brak ogólnokrajowych programów NFZ, jednak wybrane programy regionalne (np. woj. mazowieckie, małopolskie) dofinansowują 2–3 cykle.
Dodatkowe koszty: biopsja jądra (TESE) 5 000–8 000 zł, badania genetyczne 800–1 200 zł, PGT-A 4 000–7 000 zł, krioprezerwacja 500–800 zł/rok.
Przebieg krok po kroku
- Diagnostyka i konsultacja: seminogram, profil hormonalny, USG, badania infekcyjne i genetyczne.
- Stymulacja jajników: 8–12 dni gonadotropin, ścisłe monitorowanie, protokoły niskodawkowe przy ryzyku PCO.
- Punkcja i pobranie plemników: 34–36 h po wyzwoleniu hCG/GnRH; TESE/micro-TESE przy azoospermii.
- Selekcja plemników: gradient gęstości, IMSI lub PICSI, by zminimalizować uszkodzenia DNA.
- Iniekcja plemnika: 1 plemnik na komórkę jajową (MII) przy użyciu mikromanipulatora.
- Hodowla embrionów i time-lapse: obserwacja do dnia 5 (blastocysta); opcjonalnie PGT-A/PGT-M.
- Transfer lub freeze-all: pojedynczy transfer zmniejsza ryzyko bliźniąt; przy wysokim estradiolu mrożenie i późniejszy transfer w cyklu naturalnym lub HRT.
- Wsparcie fazy lutealnej: progesteron (żel/kapsułki) do 10.–12. t.c.
- Test β-hCG i USG: test po 12–14 dniach, pierwszy przegląd serca ok. 6.–7. t.c.
Szanse powodzenia
Stopień zapłodnień po ICSI to 70–80 %. Kliniczna częstość ciąży per transfer jest podobna jak w IVF i zależy głównie od wieku kobiety:
- < 35 lat: 45–55 %
- 35–37 lat: 35–45 %
- 38–40 lat: 25–30 %
- > 40 lat: < 15 %
Uwzględniając transfery kriogeniczne, wskaźnik „baby take-home” w jednej rundzie u kobiet < 35 lat może przekroczyć 60 %.
Jak poprawić swoje szanse?
Styl życia: prawidłowa masa ciała, zaprzestanie palenia, alkohol < 5 jednostek/tydzień, codzienna suplementacja kwasem foliowym i witaminą D, umiarkowany wysiłek fizyczny.
Czynniki męskie: dieta bogata w antyoksydanty (wit. C/E, Q10, Omega-3) i 3-miesięczna abstynencja od nikotyny i sterydów zmniejszają fragmentację DNA.
Leki wspomagające:DHEA i CoQ10 mogą wspierać pacjentki z niską odpowiedzią (niewielkie dowody – konsultacja lekarska).
Ryzyka i skutki uboczne
- OHSS: rzadko (< 1 %) przy protokole antagonistycznym i strategii freeze-all.
- Wieloraczki: przy wielu transferach; single-transfer ogranicza ryzyko bliźniąt < 5 %.
- Epigenetyka: lekko podwyższone ryzyko zespołów imprintingowych (absolutnie < 1 %).
- Obciążenie psychiczne: koszty i wielokrotne cykle mogą powodować stres; zalecana wsparcie psychologiczne.
Ramowe przepisy prawne (Polska)
- Ustawa o leczeniu niepłodności (2015) – limit do 6 zarodków w kulturze, przechowywanie do 5 lat.
- Anonomowość dawcy – dzieci mają prawo do poznania tożsamości dawcy po ukończeniu 18 lat.
- Wymagana pisemna zgoda na zabiegi inwazyjne (TESE) oraz informacja o ryzykach zgodnie z ustawą o transplantacjach.
Wytyczne i źródła naukowe
Podsumowanie
ICSI to najdokładniejsza metoda radzenia sobie z ciężką męską niepłodnością. Dzięki nowoczesnym mikromanipulacjom, zaawansowanemu laboratorium i single-transferowi osiąga się do 55 % ciąż w świeżych cyklach u młodych pacjentek. Pełna informacja o kosztach, ryzykach i wsparcie genetyczne to podstawa, by terapia wykorzystała swój pełny potencjał.