Choroby zakaźne w dawstwie nasienia: wirusy, bakterie i ryzyka genetyczne

W Polsce co roku ponad dziesięć tysięcy par korzysta z dawstwa nasienia, by spełnić marzenie o rodzinie. Nowoczesne metody badań znacznie obniżają ryzyko zdrowotne, ale zawsze pozostaje niewielkie ryzyko resztkowe. W tym artykule wyjaśniamy, jakie wirusy, bakterie, pasożyty i choroby dziedziczne mogą zostać przeniesione — oraz jak wieloetapowy proces laboratoryjny minimalizuje to ryzyko.

Dlaczego wieloetapowy proces badań jest niezbędny

Patogeny często przechodzą przez okres okna: są obecne u dawcy, ale nie wykrywa ich sam test serologiczny. Dlatego Ministerstwo Zdrowia i Polskie Towarzystwo Medycyny Rozrodu (PTMR) zalecają łączenie testów serologicznych z metodami PCR oraz umieszczanie próbek w kwarantannie przez kilka miesięcy przed ich użyciem.

Wirusy wykrywalne w ejakulacie

• HIV – test ELISA i PCR, z obowiązkową kwarantanną próbki.
• Wirusy zapalenia wątroby typu B i C – badania antygenów i przeciwciał w celu ochrony wątroby.
• Herpes simplex 1 i 2 – PCR; niskie ryzyko u dawców bezobjawowych.
• Cytomegalowirus (CMV) – oznaczenie IgG/IgM; kluczowe dla biorców z obniżoną odpornością.
• Wirus Zika – RT-PCR i testy przeciwciał po pobycie w strefie endemicznej.
• HTLV I/II – rzadkie, lecz związane z białaczkami.
• HPV – PCR na typy wysokiego ryzyka (profilaktyka raka szyjki macicy).
• Wirusy Zachodniego Nilu i denga – istotne dla dawców z rejonów tropikalnych.
• SARS-CoV-2 – włączany w niektóre panele podczas szczytów pandemii.

Bakterie i pasożyty w spermie

• Chlamydia trachomatis – często bezobjawowa; może obniżać płodność.
• Neisseria gonorrhoeae – wykrywana metodą NAAT lub hodowlą.
• Treponema pallidum (kiła) – obowiązkowe testy TPPA i VDRL.
• Flora urogenitalna jak E. coli i enterokoki – źródło stanów zapalnych.
• Trichomonas vaginalis – obniża jakość nasienia.
• Mycoplasma/Ureaplasma – często bezobjawowe, ale powodują zapalenia.

Ryzyka genetyczne

• Mukowiscydoza – analiza genu CFTR
• Choroba Tay-Sachsa – wykrywanie mutacji w genie HEXA
• Rdzeniowy zanik mięśni – test genu SMN1
• Anemia sierpowata i talasemie – panele hemoglobinopatii
• Zespół łamliwego chromosomu X – analiza powtórzeń w genie FMR1
• Mikrodelecje chromosomu Y – przyczyna ciężkiej oligospermii
• Choroba Gauchera – istotna u dawców pochodzenia aszkenazyjskiego
• Panele specyficzne dla populacji – np. anemia Fanconiego, choroba Wilsona

Jakie choroby można wykluczyć?

Łącząc testy serologiczne, PCR, panele genetyczne i kwarantannę próbki przez kilka miesięcy, laboratoria mogą niemal całkowicie wyeliminować ryzyko przeniesienia wszystkich istotnych wirusów, bakterii, pasożytów i chorób dziedzicznych.

Proces badań

1. Anamneza – szczegółowy kwestionariusz i konsultacja.
2. Badania laboratoryjne – testy przeciwciał, antygenów i PCR.
3. Panel genetyczny – analiza najczęstszych schorzeń dziedzicznych.
4. Kwarantanna – przechowywanie próbki przez co najmniej 3 miesiące.
5. Ponowne badanie – kontrola nowych infekcji przed udostępnieniem.

Darowizna prywatna vs bank spermy

Banki spermy akredytowane przez Ministerstwo Zdrowia gwarantują najwyższe standardy bezpieczeństwa dzięki regulowanym badaniom, procedurom kwarantanny i rejestrom dawców. Darowizna prywatna bywa bardziej osobista i tańsza, ale wymaga indywidualnych ustaleń badań i umów prawnych.

Podsumowanie

Darowizna nasienia to dla wielu par szansa na rodzicielstwo. Staranny, wieloetapowy protokół badań — zalecany przez Ministerstwo Zdrowia i PTMR — jest kluczowy, by niemal wyeliminować ryzyko przeniesienia infekcji i chorób genetycznych. Zaufaj akredytowanym ośrodkom i sprawdzonym platformom, aby dać swojej przyszłej rodzinie możliwie najbezpieczniejszy start.