Polycysteus Ovariumsyndroom (PCOS): Oorzaken, symptomen & moderne behandeling

Profielfoto van de auteur
geschreven door Zappelphilipp Marx•29 juni 2025
Echografie bij vermoeden van PCOS

Onregelmatige cycli, aanhoudende acne en een onvervulde kinderwens: het Polycysteus Ovariumsyndroom (PCOS) kent veel kanten. Hier lees je beknopt hoe PCOS ontstaat, waaraan je het herkent en welke leefstijl- en behandelingsstrategieën volgens actuele richtlijnen echt helpen.

PCOS begrijpen – basis van de hormonale verstoring

PCOS is een complexe metabole en hormonale aandoening. Kenmerkend zijn:

  • verhoogde androgene waarden,
  • sterke insulineresistentie,
  • en meerdere onrijpe follikels (ten onrechte ‘cysten’ genoemd) in de eierstokken.

Deze combinatie verstoort de cyclus en beïnvloedt huid en haar.

Oorzaken van PCOS – erfelijkheid, insuline & leefstijl

PCOS ontstaat meestal door een combinatie van genetische aanleg en externe factoren:

  • Familiaire voorgeschiedenis toont een erfelijke component.
  • Insulineresistentie verhoogt insuline, wat de productie van androgenen stimuleert.
  • Overgewicht, gebrek aan beweging en stress versterken het geheel.

PCOS-symptomen vroeg herkennen

  • zeldzame of ontbrekende menstruatie
  • excessieve haargroei op kin, borst of rug
  • aanhoudende acne na de puberteit
  • verdunning van het haar op de kruin
  • gewichtstoename bij gelijkblijvende voeding
  • moeilijkheden om zwanger te worden

Niet iedere vrouw ervaart alle symptomen – maar bij één of enkele is een onderzoek belangrijk.

Diagnose PCOS volgens Rotterdam-criteria

Voor de diagnose moeten twee van deze drie criteria aanwezig zijn:

  • zeldzame of geen eisprong,
  • verhoogde androgenen of zichtbare tekenen zoals hirsutisme,
  • polycysteuze eierstokken bij echografie.

Therapie vereist dat schildklier-, prolactine- en bijnierfuncties eerst zijn uitgesloten.

Langetermijnrisico’s van PCOS voorkomen

  • Type 2 diabetes door chronische insulineresistentie
  • hoge bloeddruk en bloedvetstoornissen
  • cardiovasculaire aandoeningen
  • verdikking van het baarmoederslijmvlies (endomiumcarcinoom)

Een vroege behandeling vermindert deze risico’s duidelijk.

Voeding & beweging – pijlers van PCOS-behandeling

Al 5 % gewichtsverlies kan de cyclus bij veel vrouwen herstellen ( Clark et al. 1995).

  • Low‑GI voeding: groenten, peulvruchten, volkorenproducten
  • 150 minuten cardio plus 2 krachttrainingen per week
  • Myo-inositol kan de cyclus en stofwisseling extra ondersteunen, maar vervangt geen leefstijl

Medicinale behandeling van PCOS

  • Metformine verbetert insulinegevoeligheid en verlaagt androgenen ( Pau et al. 2014).
  • Hormonale anticonceptie reguleert menstruatie, vermindert acne en haargroei.
  • Letrozol stimuleert de eisprong effectiever dan clomifeen ( NEJM 2014).

Kinderwens bij PCOS – stappen naar zwangerschap

Basisoptimalisatie

Gewichtsverlies, een low‑GI dieet en regelmatige beweging verhogen de spontane eisprong aanzienlijk.

Eisprong‑inductie

  • Letrozol: eerstekeuze – eisprong bij ≈ 60 % na zes cycli
  • Clomifeen: alternatief maar hoger risico op meerlingen
  • Gonadotrofines: injecties bij resistentie – vereist nauw echomonitoring

Reproductieve geneeskunde

Bij uitblijven zwangerschap zijn IVF of ICSI opties – succesratio’s 25–40 % per transfer. Metformine verlaagt risico op OHSS.

Innovatieve methoden

In-vitro-maturatie (IVM) rijpt eicellen zonder zware hormoonstimulatie – veelbelovend maar nog beperkt beschikbaar.

Mentaal welzijn ondersteunen

Tot 40 % van de vrouwen met PCOS ontwikkelt angst of depressieve symptomen. Professionele hulp, mindfulness en lotgenotengroepen verbeteren de kwaliteit van leven en therapietrouw.

Conclusie – actief omgaan met PCOS

Een combinatie van low‑GI dieet, gestructureerde beweging en passende medicatie verlaagt symptomen, vermindert risico’s en vergroot kans op zwangerschap. Hoe eerder je begint, hoe beter de resultaten.

Veelgestelde vragen (FAQ)

Het polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS) is een complexe hormonale en metabole aandoening. Het wordt gekenmerkt door verhoogde androgeenniveaus, insulineresistentie en veel onrijpe follikels in de eierstokken. Deze combinatie kan de menstruatiecyclus verstoren, vruchtbaarheid beïnvloeden en uiterlijke veranderingen veroorzaken.

Onregelmatige of afwezige menstruaties, overmatige haargroei op gezicht of lichaam, aanhoudende acne, dunner wordend haar op de kruin, onverklaarbare gewichtstoename en moeite om zwanger te worden. Zelfs één van deze symptomen kan al aanleiding zijn voor onderzoek.

De diagnose wordt meestal gesteld aan de hand van de Rotterdam-criteria: twee van de volgende drie moeten aanwezig zijn: weinig of geen ovulatie, verhoogde androgeenspiegels (in bloed of uiterlijk zichtbaar), en polycysteuze eierstokken zichtbaar via echo. Andere aandoeningen worden eerst uitgesloten.

Ja. Veel vrouwen met PCOS raken zwanger, soms spontaan en soms met behulp van vruchtbaarheidsbehandelingen. Gewichtsverlies, een dieet met lage glycemische index en regelmatige beweging verhogen de kans op ovulatie aanzienlijk.

Myo-inositol is een voedingssupplement dat de insulinegevoeligheid kan verbeteren en de menstruatiecyclus kan reguleren. Het wordt vaak ingezet als aanvullende ondersteuning, maar vervangt geen gezonde levensstijl.

Metformine verbetert de insulinegevoeligheid en verlaagt de androgeenniveaus. Hormonale anticonceptie helpt om de cyclus te reguleren en acne of overbeharing te verminderen. Letrozol wordt vaak gebruikt om de eisprong op te wekken en is effectiever dan Clomifeen.

PCOS verhoogt het risico op type 2 diabetes, hoge bloeddruk, cholesterolstoornissen, hart- en vaatziekten en baarmoederslijmvlieskanker. Vroege behandeling helpt deze risico’s aanzienlijk te verkleinen.

Ja. Een gewichtsverlies van slechts 5–10% kan bij vrouwen met overgewicht al leiden tot een herstellende menstruatiecyclus en verhoogde vruchtbaarheid.

Ja. Onderzoek toont aan dat Letrozol een hogere kans op ovulatie biedt dan Clomifeen en minder kans op meerlingzwangerschappen veroorzaakt.

IVM is een techniek waarbij onrijpe eicellen worden geoogst en buiten het lichaam worden gerijpt. Deze methode is vooral nuttig voor vrouwen met een risico op overstimulatie bij IVF, maar wordt nog niet overal aangeboden.

Ja. Tot 40% van de vrouwen met PCOS ervaart angst of depressie. Professionele hulp, mindfulness en steungroepen kunnen de levenskwaliteit aanzienlijk verbeteren.