Thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) là một quy trình chuẩn hóa của hỗ trợ sinh sản. Trứng được lấy sau kích thích nội tiết, kết hợp với tinh trùng trong phòng thí nghiệm và chuyển vào buồng tử cung dưới dạng phôi. Bài viết này cung cấp định hướng chính xác, khách quan, không phóng đại: chỉ định, các yếu tố thành công thực tế, quy trình lâm sàng, khía cạnh an toàn, vai trò của các thủ thuật bổ sung cũng như phân biệt với ICSI và IUI.
IVF là gì?
Dưới kích thích có kiểm soát, nhiều nang noãn chín. Noãn trưởng thành được chọc hút, ủ cùng tinh trùng đã chuẩn bị và tiếp tục nuôi cấy. Một phôi phù hợp sẽ được chuyển; các phôi chất lượng tốt khác có thể được trữ lạnh. Tổng quan rõ ràng dành cho người bệnh có trên cổng thông tin y tế công cộng NHS.
Ai nên cân nhắc IVF?
- Yếu tố vòi tử cung (vòi tắc hoặc tổn thương nặng).
- Lạc nội mạc tử cung ảnh hưởng đáng kể đến khả năng sinh sản.
- Vô sinh không rõ nguyên nhân sau nhiều chu kỳ IUI được lên kế hoạch tốt.
- Một số yếu tố nam giới khi IVF thông thường được đánh giá là đủ; với rối loạn nặng thường cân nhắc ICSI.
- Bảo tồn khả năng sinh sản và các điều trị có yếu tố hiến tặng theo pháp luật địa phương và tư vấn y khoa.
Nguyên tắc: phương pháp theo sau chẩn đoán. Tiến hành theo từng bước, tránh phức tạp không cần thiết, ghi nhận đường đi quyết định.
Bằng chứng & tỷ lệ thành công
Cơ hội sinh sống theo chu kỳ phụ thuộc chủ yếu vào tuổi và chất lượng noãn, nguyên nhân vô sinh, chất lượng phôi cũng như chiến lược chuyển phôi. Hướng dẫn quốc gia khuyến nghị thảo luận kỳ vọng theo nhóm tuổi và theo từng cơ sở; số liệu khác nhau giữa các trung tâm và từng năm. Bài tổng quan tỉnh táo về kỳ vọng thực tế và tránh các biện pháp “thêm” chưa có bằng chứng có tại NICE.
Quy trình từng bước
- Chuẩn bị: Khai thác bệnh sử, kết quả cận lâm sàng, sàng lọc nhiễm trùng; trao đổi về lựa chọn, cơ hội và rủi ro.
- Kích thích & theo dõi: Liều dùng cá thể hóa, theo dõi siêu âm và nội tiết; chủ động phòng ngừa OHSS.
- Chọc hút nang noãn: Lấy noãn trưởng thành dưới hướng dẫn siêu âm.
- Lấy/chuẩn bị tinh trùng: Lựa chọn tinh trùng di động; tinh trùng của bạn tình hoặc người hiến theo chuẩn.
- Thụ tinh: IVF thông thường (đồng ủ) hoặc — khi có chỉ định rõ — ICSI.
- Nuôi cấy phôi: Đánh giá sự phát triển, khi cần nuôi đến giai đoạn phôi nang.
- Chuyển phôi: Chuyển một phôi phù hợp; số lượng theo hướng dẫn, tùy tuổi và chất lượng phôi.
- Trữ lạnh: Trữ lạnh thêm các phôi/noãn phù hợp.
- Giai đoạn hoàng thể & xét nghiệm: Hỗ trợ progesterone; thử thai khoảng 10–14 ngày sau chuyển phôi.
Thông tin “từng bước” thân thiện với người bệnh cũng được một trung tâm NHS cung cấp: Guy’s & St Thomas’.
Nuôi cấy phôi & chuyển phôi
Mục tiêu là thai đơn khỏe mạnh với rủi ro thấp nhất. Khi có thể, các hội chuyên môn khuyến nghị chuyển một phôi (SET) để tránh đa thai. Hướng dẫn về số lượng phôi và thời điểm chuyển do hội châu Âu ESHRE cung cấp: Hướng dẫn chuyển phôi.
Rủi ro & an toàn
- Kích thích buồng trứng: Hội chứng quá kích buồng trứng (OHSS) — ít gặp hơn nhờ phác đồ hiện đại, chiến lược kích rụng (trigger) và “freeze-all”, nhưng vẫn cần phòng ngừa chủ động.
- Thủ thuật: Chảy máu/nhiễm trùng sau chọc hút hiếm gặp; khó chịu sau chuyển phôi thường nhẹ và thoáng qua.
- Đa thai: Nguy cơ tăng khi chuyển trên một phôi; vì vậy ưu tiên SET.
- Gánh nặng tâm lý: Căng thẳng theo chu kỳ khá phổ biến; nên bố trí tư vấn có cấu trúc và hỗ trợ tâm lý-xã hội.
Các nguồn thông tin công như HFEA và NHS khuyến nghị tiêu chí dừng rõ ràng khi nguy cơ OHSS và số phôi chuyển mỗi lần ở mức thận trọng.
Các “add-on” trong labo: điều gì có bằng chứng?
Nhiều lựa chọn bổ sung không làm tăng đáng tin cậy tỷ lệ sinh sống cho đa số bệnh nhân. Cơ quan quản lý tại Vương quốc Anh đánh giá minh bạch các add-on và khuyến cáo thận trọng khi không có chỉ định rõ: HFEA Add-ons.
So sánh: ICI · IUI · IVF · ICSI
| Tiêu chí | ICI | IUI | IVF | ICSI |
|---|---|---|---|---|
| Nguyên lý | Đặt mẫu gần cổ tử cung | Tinh trùng đã rửa bơm vào buồng tử cung | Noãn và nhiều tinh trùng gặp nhau trong labo | Tiêm một tinh trùng trực tiếp vào noãn |
| Chỉ định điển hình | Lựa chọn khởi đầu khi không có yếu tố nặng | Vô sinh không rõ nguyên nhân, nhẹ yếu tố nam, tinh trùng hiến | Yếu tố vòi tử cung, lạc nội mạc, IUI thất bại | Yếu tố nam nặng, thất bại thụ tinh |
| Thành công mỗi chu kỳ | Khá thấp, phụ thuộc thời điểm | Trung bình; phụ thuộc tuổi/chẩn đoán | Cao hơn IUI; phụ thuộc tuổi | Tương tự IVF; lợi thế chủ yếu ở yếu tố nam |
| Độ phức tạp | Thấp | Thấp–trung bình | Trung bình–cao | Cao (vi thao tác) |
| Rủi ro chính | Nhỏ; vệ sinh/xét nghiệm là then chốt | Nguy cơ đa thai khi kích thích | OHSS, rủi ro thủ thuật, đa thai | Như IVF + nguy cơ tổn thương tế bào |
Hệ quả: dùng ICSI một cách có mục tiêu khi có chỉ định rõ; dùng IUI như bước khởi đầu theo nấc; nếu chưa thành công, chuyển có cấu trúc sang IVF/ICSI.
Lập kế hoạch & thực hành tốt
- Làm rõ minh bạch chỉ định, lựa chọn và mục tiêu; thảo luận kỳ vọng theo độ tuổi.
- Phòng ngừa OHSS: kích thích vừa phải, chiến lược trigger phù hợp; cân nhắc “freeze-all” khi có nguy cơ.
- Ưu tiên chuyển một phôi để giảm thiểu nguy cơ đa thai.
- Đánh giá phê phán các add-on và chỉ dùng khi có chỉ định hợp lý; dựa trên bằng chứng minh bạch.
- Xác định tiêu chí chuyển đổi: số chu kỳ, điều chỉnh, nếu cần đổi phương pháp hoặc tạm dừng.
Cho hướng dẫn và tài liệu bệnh nhân, có thể tham khảo NHS, NICE và ESHRE. Chỉ cần một số ít nguồn đã thẩm định trong bài.
RattleStork – chuẩn bị tốt cho các quyết định liên quan đến IVF
RattleStork không phải là cơ sở lâm sàng và không thay thế tư vấn y tế. Nền tảng hỗ trợ tổ chức cá nhân: hồ sơ đã xác thực và trao đổi an toàn, ghi chú riêng về lịch hẹn, thuốc và câu hỏi cho ê kíp điều trị, cùng các danh sách kiểm đơn giản cho trao đổi và ra quyết định. Nhờ vậy thông tin được tập trung — từ lần tư vấn đầu tiên đến khi chuyển phôi.
Kết luận
IVF là một quy trình hiệu quả, được chuẩn hóa tốt. Các yếu tố thúc đẩy thành công quan trọng nhất là tuổi, nguyên nhân, chất lượng phôi và chiến lược chuyển phôi thận trọng. An toàn đạt được nhờ phác đồ kích thích hiện đại, phòng ngừa OHSS rõ ràng, chuyển một phôi và cách tiếp cận phê phán với các add-on. Quyết định dựa trên thông tin và lập kế hoạch có cấu trúc giúp cải thiện cơ hội — với rủi ro thấp nhất có thể.