Pre-implantasyon Genetik Test 2025 – Türkiye’de Süreç, Maliyetler ve Mevzuat

Yazarın fotoğrafı
yazan Zappelphilipp Marx•29 Haziran 2025
Biyopsi sırasında mikroskop altında blastosist

Pre-implantasyon genetik test (PGT, eski adıyla PGD), in-vitro fertilizasyonla (IVF) elde edilen embriyoların rahme transfer edilmeden önce genetik açıdan incelenmesini sağlar. Ağır kalıtsal hastalık riski yüksek veya tekrarlayan gebelik kaybı yaşayan çiftler için bu teknoloji sağlıklı bir bebek sahibi olma şansını belirgin ölçüde artırır. Türkiye’de PGT, 2014 tarihli “Üremeye Yardımcı Tedavi Merkezleri Yönetmeliği”ne dayanarak izinli olup T.C. Sağlık Bakanlığı (SB) ve Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu (TİTCK) tarafından denetlenir.

Kısa Terimler Sözlüğü

  • PGT / PGD – transfer öncesi embriyo hücrelerinin genetik analizi
  • PGT-M – tek gen hastalık taraması (örn. kistik fibroz, Akdeniz anemisi)
  • PGT-A – kromozom sayısı anomalileri (aneuploidi) taraması
  • niPGT-A – kültür sıvısındaki serbest DNA’yı analiz eden non-invaziv yöntem

PGT Kimlere Önerilir?

  • ≥ %25 geçiş riskine sahip doğrulanmış patojenik mutasyon
  • Dengeli kromozom translokasyonu veya karmaşık inversiyon
  • Tedaviye rağmen nedeni açıklanamayan ≥ 2 düşük
  • Anne yaşı > 37 ve PGT-A ile düşük riskini azaltma isteği

Altı Adımda İşleyiş

  1. Over stimülasyonu – 8-12 gün gonadotropin enjeksiyonu
  2. Oosit toplama – hafif sedasyonla transvajinal aspirasyon
  3. IVF / ICSI – laboratuvarda döllenme
  4. Embriyo kültürü & biyopsi – 5. gün, 5-10 hücre alınır niPGT-A’da biyopsi yok, serbest DNA analiz edilir.
  5. NGS ile genetik analiz – 24-48 s içinde sonuç
  6. Transfer veya euploid embriyoların dondurulması

2025 Teknoloji Trendleri

  • niPGT-A – biyopsi stresi olmadan benzer doğruluk
  • Yapay zeka + time-lapse – algoritmalar bölünme dinamiklerini DNA verisiyle eşler
  • eSET 2.0 – tek embriyo transferi + PGT-A, çoğul gebelik riskini düşürür

Türkiye’de Mevzuat

  • “ÜYTE Merkezleri Yönetmeliği” (RG 29013) & SB Genelgeleri
  • PGT, ciddi kalıtsal hastalık veya tekrarlayan düşük endikasyonuyla onaylanır
  • Cinsiyet seçimi tıbbi gerekçe olmadıkça yasaktır
  • PGT laboratuvarlarının TİTCK’dan ruhsat alması zorunludur

Güncel ruhsatlı merkez listesi SB SHGM portalında yayımlanır.

Türkiye’de Ortalama Maliyetler (2025)

  • Temel IVF döngüsü – ₺ 60 000 – 90 000
  • Hormon ilaçları – ₺ 20 000 – 30 000
  • PGT-M veya PGT-A paneli – ₺ 40 000 – 60 000 / parti
  • Kriyoprezervasyon – ≈ ₺ 7 000 / yıl
  • Opsiyonel
    • niPGT-A yükseltmesi – ₺ 15 000 – 20 000
    • Time-lapse izlemesi – ₺ 8 000 – 10 000

SGK, IVF/PGT’yi rutinde karşılamaz; bazı özel sigortalar kısmi ödeme sunar. Birçok klinik faizsiz taksitlendirme opsiyonu vermektedir.

Başarı Oranları ve Riskler

Türk Üreme Tıbbı Derneği verilerine göre (TÜTD 2024) ülke genelinde canlı doğum oranı transfer başına % 26, < 35 yaş grubunda % 39’dur. Uluslararası bir meta-analiz (PGT-A Review 2023) PGT-A’nın ≥ 38 yaştaki kadınlarda düşük riskini yaklaşık % 25 azalttığını gösterir.

  • Yanlış pozitif – mozaisizm nedeniyle % 5’e kadar embriyo hatalı elenebilir
  • Biyopsi riski – deneyimli ekipte implantasyon üzerindeki etkisi minimum
  • Hormon yan etkileri – modern protokoller OHSS riskini < % 1’e düşürür
  • Duygusal yük – sonuç beklemek streslidir; psikolojik destek önerilir

Çiftlere Pratik Tavsiyeler

  1. Detaylı fiyat teklifi alın – paket içerikleri değişir
  2. Sigorta kapsamını önceden teyit edin – yazılı onay isteyin
  3. Sertifikalı genetik danışmanla görüşün – PGT gerekliliğini netleştirir
  4. En az iki döngü bütçesi ayırın – başarı çoğu zaman > 1 deneme ister
  5. Duygusal destek alın – ÜYTE psikologları ve IVF Türkiye forumu yardımcı olabilir

Uluslararası Karşılaştırma 2025

Yunanistan

  • Popüler sağlık turizmi rotası, PGT-A € 2 000’den başlar

Almanya

  • Sıkı etik kurallar, toplam € 9 000 – 12 000

İspanya

  • Liberal sistem, PGT-A € 2 500 – 4 000

ABD

  • Federal kısıtlama yok; PGT-A 4 000 – 6 000 USD

Katar

  • Devlet teşvikli IVF; PGT-A paketleri 3 500 USD

Sonuç

Pre-implantasyon genetik testi, Türkiye’de genetik risk taşıyan çiftlere sağlıklı bebek hayalini gerçeğe dönüştürme olanağı sunar. 2025’te doğruluk rekor seviyede olsa da süreç hâlâ tıbbi, mali ve duygusal açıdan zorludur. Şeffaf maliyetler, uzman rehberliği ve gerçekçi beklentiler bilinçli kararın temelini oluşturur.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

PGT, in vitro fertilizasyon (IVF) ile oluşturulan embriyoların rahme transfer edilmeden önce laboratuvarda genetik açıdan incelenmesi sürecidir. Bu test, kalıtsal hastalıkları veya kromozom anormalliklerini belirleyerek sağlıklı gebelik şansını artırmayı amaçlar.

PGT-A embriyolarda kromozom sayısını kontrol ederek anöploidileri tespit ederken, PGT-M tek bir gene bağlı mutasyonları saptar. PGT-A genel kromozom dengesizliklerine odaklanırken, PGT-M spesifik kalıtsal hastalık riskini değerlendirir.

PGT, yüksek kalıtsal hastalık riski taşıyan çiftlere, tekrar eden düşük öyküsü olan kadınlara, kompleks kromozom bozuklukları bulunan hastalara ve 37 yaş üstü anne adaylarına önerilir. Bu gruplarda test, gebelik kayıplarını azaltmaya yardımcı olabilir.

İlk aşamada yumurtalıklar 8–12 gün hormonlarla uyarılır, ardından yumurta toplama işlemi yapılır. Toplanan yumurtalar IVF veya ICSI ile döllenir, embriyolar beşinci güne kadar laboratuvarda gelişime bırakılır. Gelişmiş embriyolardan hücre örnekleri alınarak genetik analiz yapılır ve sağlıklı bulunan embriyolar rahme transfer edilir veya dondurulur.

Klinik veriler, PGT destekli embriyo transferlerinde canlı doğum oranının yüzde 20–30 arasında olduğunu; 35 yaş altı kadınlarda bu oranın yüzde 40’a kadar çıkabildiğini gösterir. PGT-A, 38 yaş üstü hastalarda düşük riskini yaklaşık yüzde 25 oranında azaltır.

PGT sırasında embriyo hücrelerinden alınan örneklerin yanlış pozitif sonuç verebilme ihtimali vardır. Biyopsi işlemi implantasyon oranını yüzde 1’den az düşürebilir. Ayrıca hormon stimülasyonu nadiren ovarian hiperstimulasyon sendromuna yol açabilir ve test bekleme süreci duygusal olarak zorlayıcı olabilir.

niPGT-A, embriyo biyopsisi gerektirmeden kültür ortamındaki serbest DNA’yı analiz eden bir yöntemdir. Bu sayede hücre alma riskleri ortadan kalkar ve embriyonun bütünlüğü korunur.

Time-lapse sistemleri embriyoların bölünme ve gelişme süreçlerini kesintisiz kaydeder, böylece daha doğru seçim yapılır. eSET, tek seçilmiş embriyonun transferiyle çoğul gebelik riskini yüzde 1.5’in altına indirir.

Türkiye’de PGT için etik kurul onayı ve laboratuvar analizleri genellikle 30.000–80.000 TL arasında değişir. Tüm IVF döngüsü, ilaç, biyopsi ve kriyoprezervasyon dahil edildiğinde toplam maliyet 100.000 TL’yi aşabilir.

SGK, mevcut sağlık uygulamaları arasında PGT’yi kapsamamaktadır. Özel hastanelerde veya tam teşekküllü sağlık sigortası poliçelerinde kısmi geri ödeme seçenekleri nadiren mevzuata uygundur.

Göz önünde bulundurulması gereken etik sorular arasında embriyo seçimi, “tasarım bebek” endişeleri ve engelli bireylerin haklarına saygı yer alır. Ailelerin detaylı etik danışmanlık alması ve bilinçli onam vermesi zorunludur.

Genetik danışmanlık, PGT’nin tıbbi olarak gerekliliğini değerlendirir, riskleri ve alternatifleri açıklar, geçmiş aile öyküsüne ve önceki test sonuçlarına dayanarak başarı şansını tahmin eder.

Basamak olarak lisanslı, PGT konusunda deneyimli, başarı oranlarını belgeleyen ve şeffaf fiyatlandırma sunan merkezler tercih edilmelidir. Tıbbi, genetik ve psikolojik destek verebilen multidisipliner ekip önem taşır.

Alternatif yöntemler arasında gebelik sırasında uygulanan koryon villus biyopsisi ve amniyosentez yer alır. Ancak bu yöntemler preimplantasyon öncesi tanı yerine geçmez ve kendi risklerini taşır.