ในประเทศไทย แต่ละครั้งมีผู้ใช้บริการบริจาคอสุจิมากกว่าหมื่นรายต่อปี เพื่อเติมเต็มความฝันในการมีครอบครัว วิธีการคัดกรองในห้องปฏิบัติการสมัยใหม่ช่วยลดความเสี่ยงด้านสุขภาพอย่างมาก แต่ยังคงมีความเสี่ยงตกค้างเล็กน้อย บทความนี้จะอธิบายว่าไวรัส แบคทีเรีย ปรสิต และโรคทางพันธุกรรมใดบ้างที่อาจส่งผ่าน และการคัดกรองหลายขั้นตอนช่วยลดความเสี่ยงเหล่านี้อย่างไร
ทำไมต้องคัดกรองหลายขั้นตอน
เชื้อโรคมักผ่านช่วง ระยะหน้าต่าง ซึ่งมีเชื้อแต่ตรวจไม่พบด้วยการตรวจแอนติบอดีเพียงอย่างเดียว จึงแนะนำโดย กระทรวงสาธารณสุข และ สมาคมการเจริญพันธุ์แห่งประเทศไทย ให้ใช้การตรวจซีรั่มควบคู่กับ PCR และกักตัวตัวอย่างไว้อย่างน้อยหลายเดือนก่อนปล่อยให้ใช้
ไวรัสที่ตรวจพบได้ในน้ำอสุจิ
- HIV – ตรวจ ELISA และ PCR พร้อมกักตัวตัวอย่าง
- ไวรัสตับอักเสบบี และ ซี – ตรวจแอนติบอดีและแอนติเจน
- ไวรัสเริมชนิด 1 และ 2 – ตรวจ PCR, ความเสี่ยงต่ำในผู้บริจาคที่ไม่มีอาการ
- ไวรัสไซโตเมกาโล (CMV) – ตรวจ IgG/IgM, สำคัญในผู้รับที่ภูมิคุ้มกันต่ำ
- ไวรัสซิกา – ตรวจ RT-PCR และแอนติบอดีหลังเดินทาง
- HTLV I/II – พบได้น้อย แต่เชื่อมโยงมะเร็งเม็ดเลือดขาว
- HPV – ตรวจ PCR ชนิดเสี่ยงสูง
- ไวรัสเวสต์ไนล์ และ เดงกี – สำคัญในผู้บริจาคจากเขตร้อน
- SARS-CoV-2 – รวมในแผงตรวจช่วงการระบาด
แบคทีเรียและปรสิตในน้ำอสุจิ
- คลามีเดีย – มักไม่มีอาการ ทำให้มีบุตรยาก
- กอนอเรีย – ตรวจด้วย NAAT หรือเพาะเลี้ยง
- ซิฟิลิส – TPPA และ VDRL จำเป็น
- เชื้อในระบบสืบพันธุ์ เช่น E. coli และเอนเทอโรค็อกคัส
- Trichomonas vaginalis – ลดคุณภาพอสุจิ
- ไมโคพลาสมา/ยูเรียพลาสมา – มักไม่มีอาการ แต่ก่ออักเสบ
ความเสี่ยงทางพันธุกรรม
- โรคซีสติกไฟโบรซิส – วิเคราะห์ยีน CFTR
- โรคเทย์-แซกซ์ – ตรวจยีน HEXA
- โรคกล้ามเนื้อฝ่อกระดูกสันหลัง – ตรวจยีน SMN1
- โรคโลหิตจางเคียว และ ธาลัสซีเมีย – ตรวจฮีโมโกลบิน
- กลุ่มอาการเอ็กซ์เปราะ – วิเคราะห์ยีน FMR1
- การขาดไมโครดีลีชันของโครโมโซม Y
- โรคเกาช์เชอร์ – ผู้บริจาคเชื้อสายยิวแอชเคนาซิ
- แผงตรวจตามประชากร เช่น แฟนโคนนี, วิลสัน
โรคที่สามารถคัดกรองได้
การตรวจซีรั่ม PCR แผงยีน และการกักตัวหลายเดือน ช่วยคัดกรองเกือบทุกไวรัส แบคทีเรีย ปรสิต และโรคทางพันธุกรรม ทำให้ความเสี่ยงตกค้างต่ำสุด
กระบวนการคัดกรอง
- ประวัติสุขภาพ – แบบสอบถามและให้คำปรึกษา
- ตรวจห้องปฏิบัติการ – ตรวจแอนติบอดี แอนติเจน และ PCR
- แผงตรวจยีน – คัดกรองโรคทางพันธุกรรมทั่วไป
- กักตัว – เก็บตัวอย่างอย่างน้อย 3 เดือน
- ทดสอบซ้ำ – ยืนยันไม่มีการติดเชื้อใหม่ก่อนใช้
บริจาครายบุคคล vs ธนาคารอสุจิ
ธนาคารอสุจิที่ได้รับการอนุมัติจาก สธ. มั่นใจในความปลอดภัยสูงสุดตามมาตรฐานกักตัว และลงทะเบียนผู้บริจาค บริจาครายบุคคลอาจเป็นส่วนตัวและถูกกว่า แต่ต้องตกลงทดสอบและข้อตกลงทางกฎหมายเฉพาะ
สรุป
การบริจาคอสุจิเปิดทางสู่การมีบุตร หลักการคัดกรองหลายขั้นตอนตามคำแนะนำของ สธ. และสมาคมการเจริญพันธุ์ ลดความเสี่ยงการติดเชื้อและโรคทางพันธุกรรมแทบเป็นศูนย์ เชื่อถือคลินิกที่ได้รับอนุมัติหรือแพลตฟอร์มที่เชื่อถือได้ เพื่อมอบจุดเริ่มต้นที่ปลอดภัยที่สุดให้ครอบครัวในอนาคต