ภาวะมีบุตรยากในผู้หญิง: สาเหตุ การวินิจฉัย และโอกาสการตั้งครรภ์

ความปรารถนาที่ไม่เป็นไปตามที่หวังในการมีบุตรเป็นหนึ่งในหัวข้อที่พบบ่อยในคลินิกสูติ-นรีเวชทั่วโลก โดยประมาณหนึ่งในหกของผู้อยู่ในช่วงเจริญพันธุ์จะมีประสบการณ์ภาวะมีบุตรยากในช่วงหนึ่งของชีวิต ไม่ว่าจะมาจากภูมิหลัง ความชอบทางเพศ หรือรูปแบบครอบครัวใดก็ตาม สำหรับหลายคน นี่เป็นการผสมผสานของความหวัง ความผิดหวัง ความเหน็ดเหนื่อยทางกาย และความผันผวนทางอารมณ์ ข่าวดีก็คือ การวินิจฉัยและการรักษาถูกศึกษามากขึ้นกว่าที่เคย ในบทความนี้คุณจะได้ทราบว่าภาวะมีบุตรยากในผู้หญิงหมายถึงอะไร อาการใดที่ควรให้ความสนใจ สาเหตุที่เป็นไปได้ การดำเนินการวินิจฉัย และแนวทางการรักษาที่คาดหวังได้จริง — ตั้งแต่การปรับรอบประจำเดือนจนถึงการทำ IVF

ภาวะมีบุตรยากในผู้หญิงหมายถึงอะไร?

องค์การอนามัยโลก (WHO) กำหนดภาวะมีบุตรยากว่าเป็นความผิดปกติของระบบสืบพันธุ์ ซึ่งในผู้ที่มีเพศสัมพันธ์โดยไม่คุมกำเนิดเป็นประจำแต่ไม่มีการตั้งครรภ์ทางคลินิกเกิดขึ้นเป็นระยะเวลาอย่างน้อยสิบสองเดือน ข้อมูลปัจจุบันชี้ว่าประมาณหนึ่งในหกของผู้ที่อยู่ในช่วงเจริญพันธุ์ทั่วโลกได้รับผลกระทบ การจำแนกประเภทนี้สามารถดูได้จาก WHO-Factsheet เกี่ยวกับภาวะมีบุตรยาก และรายงาน “1 in 6 people globally affected by infertility”.

• ภาวะมีบุตรยากขั้นปฐมภูมิ: ยังไม่เคยมีการตั้งครรภ์เกิดขึ้นมาก่อน
• ภาวะมีบุตรยากขั้นทุติยภูมิ: เคยมีการตั้งครรภ์มาก่อน แต่ปัจจุบันไม่สามารถตั้งครรภ์ตามความต้องการได้

สิ่งสำคัญคือมุมมอง: ภาวะมีบุตรยากไม่ได้หมายความว่าไม่สามารถตั้งครรภ์ได้ตลอดไป แต่บ่งชี้ว่าความสามารถในการมีบุตรถูกจำกัดในช่วงหนึ่งและควรได้รับการตรวจอย่างเป็นระบบ ทั้ง WHO และสมาคมวิชาชีพเน้นว่าควรยอมรับภาวะมีบุตรยากว่าเป็นปัญหาสุขภาพที่สำคัญ พร้อมการเข้าถึงการวินิจฉัยและการรักษาอย่างเป็นธรรม

สัญญาณเบื้องต้น: ควรสังเกตเมื่อใด?

ภาวะมีบุตรยากในผู้หญิงไม่ใช่โรคชนิดเดียว แต่เป็นคำรวมของหลายสถานการณ์ บางคนอาจไม่สังเกตความแตกต่างใด ๆ นอกจากการรอการตั้งครรภ์ที่ยาวนานขึ้น ในขณะที่บางคนมีสัญญาณชัดเจนตั้งแต่ต้น

• รอบประจำเดือนไม่สม่ำเสมอมากหรือประจำเดือนขาด
• เลือดออกประจำเดือนมากผิดปกติ น้อยผิดปกติ หรือยาวนานอย่างไม่ปกติ
• ปวดประจำเดือนรุนแรง ปวดขณะร่วมเพศ หรือปวดท้องน้อยเรื้อรัง
• สัญญาณของความผิดปกติทางฮอร์โมน เช่น ขนขึ้นมาก ผมร่วง หรือสิวรุนแรง
• การแท้งซ้ำหรือการเสียชีวิตของการตั้งครรภ์ในระยะเริ่มแรกซ้ำ ๆ

อาการเหล่านี้ไม่ใช่ “ข้อพิสูจน์” ของภาวะมีบุตรยาก แต่เป็นเหตุผลที่ควรบันทึกรอบประจำเดือนและปรึกษาแพทย์เกี่ยวกับความต้องการมีบุตรและการตรวจประเมินความมีบุตร

สาเหตุที่พบบ่อยของภาวะมีบุตรยากในผู้หญิง

สมาคมวิชาชีพอย่าง ESHRE และ ASRM แยกสาเหตุโดยคร่าว ๆ เป็นความผิดปกติของฮอร์โมน ความเปลี่ยนแปลงทางกายวิภาค ทรัพยากรของรังไข่ที่ลดลง ปัจจัยทางพันธุกรรมและภูมิคุ้มกัน รวมถึงปัจจัยจากสิ่งแวดล้อมและการใช้ชีวิต มักมีหลายปัจจัยร่วมกัน

ความผิดปกติของฮอร์โมนและ PCOS

ปัญหาที่เกิดจากฮอร์โมนซึ่งส่งผลต่อรอบประจำเดือนเป็นสาเหตุสำคัญทั่วโลก โดยเฉพาะกลุ่มอาการถุงน้ำที่รังไข่หลายใบ (PCOS) ลักษณะคือการตกไข่ไม่บ่อยหรือไม่ตกไข่ ระดับแอนโดรเจนสูง และมีฟอลลิเคิลขนาดเล็กจำนวนมากเมื่อทำอัลตราซาวนด์

• สัญญาณของ PCOS: รอบไม่สม่ำเสมอ ขนขึ้นมาก สิว น้ำหนักเพิ่ม ภาวะดื้อต่ออินซูลิน
• แนวทางการรักษาที่พบบ่อย: การปรับน้ำหนัก การออกกำลังกาย การปรับโภชนาการ การรักษาภาวะดื้อต่ออินซูลิน และการกระตุ้นการตกไข่ด้วยยา

ปัญหาการตกไข่โดยไม่เกี่ยวกับ PCOS

แม้ไม่มี PCOS การตกไข่อาจไม่เกิดขึ้นหรือเกิดไม่บ่อย สาเหตุทั่วไปได้แก่ปัญหาต่อมไทรอยด์ ระดับโปรแลคตินสูง การเปลี่ยนแปลงน้ำหนักรุนแรง โรคทางการกิน การเล่นกีฬาหนักเกินไป หรือความเครียดอย่างมาก

• สัญญาณเตือน: รอบยาวมาก ประจำเดือนหยุด การเปลี่ยนแปลงน้ำหนักอย่างรุนแรง
• การรักษา: ปรับสมดุลฮอร์โมน เช่น การใช้ยารักษาไทรอยด์ รักษาภาวะไฮเปอร์โปรแลคตินีเมีย และการปรับรอบอย่างอ่อนโยน

เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ (Endometriose)

ภาวะเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่เกิดเมื่อเนื้อเยื่อคล้ายเยื่อบุโพรงมดลูกไปเจริญอยู่ภายนอกมดลูก เช่น ที่รังไข่ ท่อนำไข่ หรือเยื่อบุช่องท้อง ซึ่งสามารถทำให้เกิดการอักเสบ พังผืด และปวด และจำกัดความสามารถในการมีบุตรอย่างมาก

• อาการที่พบบ่อยคือ ปวดประจำเดือนรุนแรง ปวดขณะร่วมเพศ และปวดท้องน้อยเรื้อรัง
• การรักษา: ยาระงับปวด การรักษาด้วยฮอร์โมน และเมื่อมีความต้องการมีบุตรมักพิจารณาการผ่าตัดแบบส่องกล้องร่วมกับการรักษาเพื่อมีบุตร เช่น IUI หรือ IVF/ICSI

ปัญหาท่อนำไข่ (Tubal factor)

ท่อนำไข่ที่ติดกัน เป็นแผลเป็น หรืออุดตัน จะขัดขวางการพบกันของไข่และอสุจิ หรือการฝังตัวของตัวอ่อน สาเหตุที่พบบ่อยได้แก่การติดเชื้อในอุ้งเชิงกรานในอดีต การผ่าตัด หรือโรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่รุนแรง

• การวินิจฉัย: การฉีดสารทึบรังสีหรือวิธีอัลตราซาวนด์เฉพาะทางเพื่อตรวจการ通ผ่านของท่อนำไข่
• การรักษา: ขึ้นกับความรุนแรง อาจผ่าตัดซ่อมแซมหรือพิจารณา IVF โดยตรงหากท่อนำไข่เสียหายมาก

ปัจจัยจากมดลูกและเนื้องอก (Myome)

ความผิดรูปร่างของมดลูก โพลิป และเนื้องอกบางชนิดอาจรบกวนการฝังตัวและเพิ่มความเสี่ยงต่อการแท้ง โดยเฉพาะหากมีผลต่อโพรงมดลูก

• การวินิจฉัย: อัลตราซาวนด์ทางช่องคลอด อัลตราซาวนด์ 3 มิติ และการส่องกล้องตรวจโพรงมดลูก
• การรักษา: ตัดผ่านกล้องส่องโพรงมดลูกเพื่อเอาแผ่นกั้น โพลิป หรือเนื้องอกใต้ผิวเยื่อบุโพรงมดลูกออกเมื่อมีผลต่อโพรงมดลูก

ทรัพยากรของรังไข่ลดลงและอายุ

เมื่ออายุมากขึ้น จำนวนและคุณภาพของไข่จะลดลง บางคนอาจมีภาวะรังไข่วัยหมดก่อนกำหนด การผ่าตัดที่รังไข่ การทำเคมีบำบัดหรือการฉายรังสีอาจทำให้ทรัพยากรลดลงมากขึ้น

เครื่องชี้เช่นค่าฮอร์โมน AMH และจำนวนฟอลลิเคิลยิบส์ในอัลตราซาวนด์ช่วยให้ประเมินได้ แต่ไม่สามารถให้คำตอบแน่นอน แต่ช่วยกำหนดโอกาสและวางแผนการรักษาได้สมจริง

สาเหตุทางพันธุกรรมและภูมิคุ้มกัน

ความผิดปกติของโครโมโซม ภาวะการแข็งตัวของเลือดผิดปกติ หรือโรคภูมิต้านตนเองบางชนิดอาจทำให้การฝังตัวลำบากหรือเกิดการแท้งซ้ำ ดังนั้นหากมีประวัติที่น่าสงสัยมักจะแนะนำการตรวจทางพันธุศาสตร์และภูมิคุ้มกันเพื่อค้นหาสาเหตุที่หายากแต่สำคัญ

ภาวะมีบุตรยากที่ไม่ทราบสาเหตุ

ในบางกรณีแม้ว่าจะตรวจอย่างละเอียดแล้วก็ยังไม่พบสาเหตุ จึงเรียกว่าเป็นภาวะมีบุตรยากที่ไม่ทราบสาเหตุ แนวทางเชิงหลักฐานของ ESHRE มักแนะนำให้เริ่มด้วยการกระตุ้นฮอร์โมนแบบอ่อนและการทำ insemination ก่อนพิจารณา IVF สรุปที่เข้าใจง่ายสามารถดูได้จาก แนวทางของ ESHRE เกี่ยวกับภาวะมีบุตรยากที่ไม่ทราบสาเหตุ และเอกสารสำหรับผู้ป่วยที่เกี่ยวข้อง

การวินิจฉัย: ขั้นตอนการประเมินเป็นอย่างไร?

การประเมินความสามารถในการมีบุตรควรให้ความชัดเจนโดยไม่ทำการตรวจที่ไม่จำเป็น สมาคมเวชศาสตร์การเจริญพันธุ์ของสหรัฐอเมริกา (ASRM) ได้เผยแพร่กรอบการประเมินที่ใช้เป็นแนวทางทั่วโลก

1. การซักประวัติและการสัมภาษณ์: ลักษณะรอบประจำเดือน การตั้งครรภ์ก่อนหน้า การแท้ง การผ่าตัด การติดเชื้อ ยา โรคประจำตัว ประวัติครอบครัว และการใช้ชีวิต
2. การตรวจร่างกายและตรวจทางนรีเวช: น้ำหนัก ความดันโลหิต ไทรอยด์ การตรวจนรีเวชพร้อมการตรวจเชื้อและการป้ายตามความจำเป็น
3. การติดตามรอบประจำเดือน: บันทึกระยะเวลารอบ ความรุนแรงของเลือด ปวด และสัญญาณการตกไข่ เช่น เมือกปากมดลูก เส้นอุณหภูมิ การทดสอบการตกไข่
4. โปรไฟล์ฮอร์โมน: FSH, LH, Estradiol, AMH, Prolaktin, TSH และหากจำเป็นแอนโดรเจน ในช่วงเริ่มต้นของรอบ เพื่อประเมินทรัพยากรของรังไข่และความสมดุลของฮอร์โมน
5. อัลตราซาวนด์ทางช่องคลอด: ตรวจมดลูก เยื่อบุโพรงมดลูก รังไข่ จำนวนฟอลลิเคิล ถุงหรือเนื้องอก
6. การตรวจท่อนำไข่: การฉีดสารทึบรังสีหรือวิธีอัลตราซาวนด์เฉพาะทางเพื่อตรวจการ通ผ่านของท่อนำไข่ ขึ้นกับความเสี่ยงและผลการตรวจ
7. ภาพเพิ่มเติมและการส่องกล้อง: การส่องกล้องตรวจโพรงมดลูกหรือช่องท้องเมื่อสงสัยเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ พังผืด หรือความผิดปกติทางโครงสร้าง
8. พันธุศาสตร์และภูมิคุ้มกัน: การตรวจเพิ่มเติมเมื่อมีการแท้งซ้ำ การสูญเสียการทำงานของรังไข่ตั้งแต่เนิ่นๆ หรือประวัติครอบครัวที่น่าสงสัย
9. การตรวจน้ำเชื้อ: ตรวจน้ำเชื้อของคู่หรือผู้ให้ซีสตามมาตรฐาน WHO เพื่อประเมินจำนวน การเคลื่อนไหว และรูปร่างของอสุจิ

คำแนะนำของคณะกรรมการ ASRM เรื่อง "Fertility evaluation of infertile women" สรุปขั้นตอนเหล่านี้และเน้นว่า: สำหรับผู้หญิงอายุต่ำกว่า 35 ปี ควรเริ่มการประเมินหลังจากประมาณสิบสองเดือนโดยไม่มีการตั้งครรภ์ และสำหรับผู้หญิงอายุ 35 ปีขึ้นไปควรพิจารณาหลังหกเดือน คุณสามารถดูสรุปได้จากเว็บไซต์ของ ASRM.

แนวทางการรักษา: วิธีใดได้ผลจริง?

การรักษาที่เหมาะสมขึ้นกับสาเหตุ อายุ ระยะเวลาที่ต้องการมีบุตร ภาวะเสี่ยงด้านสุขภาพ และลำดับความสำคัญส่วนบุคคล ศูนย์ผู้มีบุตรยากสมัยมักใช้แผนตามระดับความซับซ้อน ตั้งแต่การดูแลเบื้องต้นไปจนถึงการรักษาที่ซับซ้อน

การเพิ่มโอกาสในวิถีธรรมชาติ

ก่อนจะเริ่มวิธีการที่รุกรานหรือมีค่าใช้จ่ายสูง ควรพิจารณาปัจจัยพื้นฐาน เช่น การจับเวลา การจัดการความเครียด พฤติกรรมเช่นการสูบบุหรี่หรือการดื่มแอลกอฮอล์ คำแนะนำของ ASRM เรื่อง "Optimizing natural fertility" นำเสนอวิธีการปฏิบัติที่เป็นรูปธรรมเพื่อเพิ่มโอกาสการตั้งครรภ์โดยธรรมชาติ

การกระตุ้นการตกไข่ด้วยยา

เมื่อการตกไข่เกิดขึ้นไม่บ่อยหรือไม่เกิดเลย ยาสามารถกระตุ้นการเจริญของไข่ได้ มีทั้งยารับประทานและการฉีดฮอร์โมนที่ใช้กระตุ้นต่อมใต้สมองหรือรังไข่ เป้าหมายคือการเกิดการตกไข่ที่สามารถควบคุมได้ด้วยการติดตามอย่างใกล้ชิด โดยมีจำนวนฟอลลิเคิลที่ต้องการไม่มาก

การฉีดน้ำเชื้อเข้ามดลูก (IUI)

ในการทำ IUI น้ำเชื้อที่ได้รับการเตรียมจะถูกใส่ตรงเข้าไปในมดลูกในช่วงเวลาที่ไข่ตก เหมาะกับกรณีที่คุณภาพน้ำเชื้อค่อนข้างลดลงเล็กน้อย ปัญหาปากมดลูก บางรูปแบบของความบกพร่องทางเพศ หรือภาวะมีบุตรยากที่ไม่ทราบสาเหตุโดยมีเงื่อนไขอื่น ๆ เอื้ออำนวย แนวทางของ ESHRE เกี่ยวกับภาวะมีบุตรยากที่ไม่ทราบสาเหตุมักแนะนำ IUI พร้อมการกระตุ้นแบบอ่อนเป็นขั้นตอนแรก

การทำเด็กหลอดแก้ว (IVF) และ ICSI

ในการทำ IVF หลังการกระตุ้นฮอร์โมนจะมีการเก็บไข่หลายฟองจากรังไข่และนำไปผสมกับอสุจิในห้องปฏิบัติการ ในการทำ ICSI จะฉีดอสุจิหนึ่งตัวเข้าไปในไข่โดยตรง ตัวอ่อนที่เกิดจะถูกย้ายกลับเข้าสู่มดลูกหลังผ่านไปไม่กี่วัน วิธีนี้ใช้เมื่อมีปัญหาท่อนำไข่ ปัจจัยชายรุนแรง เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่รุนแรง หรือเมื่อวิธีการที่ง่ายกว่าสำเร็จไม่ดีพอ

การสงวนความสามารถในการมีบุตรและทางเลือกการบริจาค

ก่อนการรักษาที่อาจทำลายความสามารถในการมีบุตร เช่น เคมีบำบัดหรือการฉายรังสี ควรพิจารณาการแช่แข็งไข่ ตัวอ่อน หรือเนื้อเยื่อรังไข่ แนวทางเชิงหลักฐานเกี่ยวกับการสงวนความสามารถในการมีบุตรมีให้ในแนวทางของ ESHRE ขึ้นกับกฎหมายและข้อจำกัดในแต่ละประเทศ อาจมีทางเลือกเช่นการบริจาคไข่ ตัวอ่อน หรือการมีมารดาฝากครรภ์ แต่กรอบทางกฎหมายและประเด็นจริยธรรมต้องพิจารณาอย่างรอบคอบ

โอกาสความสำเร็จและการพยากรณ์: โอกาสของฉันมีเท่าไหร่?

คำถามที่สำคัญสำหรับหลายคู่หรือบุคคลคือ “โอกาสที่การรักษาจะได้ผลมีมากน้อยเพียงใด?” ไม่มีตัวเลขแน่นอนสำหรับแต่ละบุคคล แต่ข้อมูลจากทะเบียนขนาดใหญ่ชี้ช่วงค่าทั่วไป หน่วยงานสาธารณสุขของสหรัฐฯ (CDC) เผยแพร่ข้อมูล ART ประจำปีพร้อมอัตราความสำเร็จตามกลุ่มอายุ

• อายุต่ำกว่า 35 ปี อัตราความสำเร็จต่อการย้ายตัวอ่อนในหลายทะเบียนอยู่ประมาณ 40 ถึง 50 เปอร์เซ็นต์
• อายุระหว่าง 35–37 ปี มักลดลงอยู่ที่ประมาณ 30 ถึง 40 เปอร์เซ็นต์
• อายุระหว่าง 38–40 ปี มักอยู่ราว 20 ถึง 25 เปอร์เซ็นต์
• เมื่อเริ่มต้นเข้าสู่วัยสี่สิบ อัตราจะลดลงอย่างชัดเจนต่อรอบการรักษา เหลือหลักสิบหรือตัวเลขหลักเดียว

ตัวเลขเหล่านี้เป็นค่าเฉลี่ยจากคลินิกและกลุ่มผู้ป่วยหลากหลาย — การพยากรณ์ส่วนบุคคลอาจดีกว่าหรือแย่กว่า สำหรับภาพรวมข้อมูลจริงสามารถดูได้จากส่วน “National ART Summary” และรายงานของรัฐในพอร์ทัลการเฝ้าระวัง ART ของ CDC.

สิ่งที่สำคัญกว่าคือโอกาสสะสมจากหลายรอบการรักษาที่วางแผนอย่างดี เพราะเวลาเป็นปัจจัยสำคัญ: ยิ่งอายุมาก คุณภาพของไข่และความคงตัวของตัวอ่อนยิ่งลดลง การให้ข้อมูลล่วงหน้าและการวางแผนที่สมจริงร่วมกับทีมรักษาจึงมีความสำคัญ

การใช้ชีวิต สิ่งแวดล้อม และการป้องกัน

ไม่ได้สามารถควบคุมทุกสาเหตุได้ แต่ปัจจัยเสี่ยงบางประการสามารถปรับได้ องค์กรระหว่างประเทศอย่าง WHO, ESHRE และ ACOG ย้ำถึงความสำคัญของการใช้ชีวิตและปัจจัยสิ่งแวดล้อมต่อความสามารถในการมีบุตรและการตั้งครรภ์

การใช้ชีวิตและโภชนาการ

• น้ำหนักตัวในเกณฑ์ที่เหมาะสมสนับสนุนสมดุลฮอร์โมน การตกไข่ และคุณภาพของไข่
• การเลิกบุหรี่และการควบคุมการดื่มแอลกอฮอล์ช่วยปรับปรุงความสามารถในการมีบุตรและลดความเสี่ยงขณะตั้งครรภ์
• การออกกำลังกายสม่ำเสมอช่วยลดความเครียด ปรับการเผาผลาญและส่งเสริมความเป็นอยู่ที่ดี
• การรับประทานอาหารแนวเมดิเตอร์เรเนียนที่เน้นผัก ผลไม้ ธัญพืชเต็มเมล็ด พืชตระกูลถั่ว และไขมันที่ดี มักเชื่อมโยงกับพารามิเตอร์ความมีบุตรที่ดีกว่า
• แนะนำให้เริ่มทานโฟลิกก่อนและช่วงเริ่มตั้งครรภ์เพื่อลดความเสี่ยงของความผิดปกติของท่อประสาท

ปัจจัยสิ่งแวดล้อมและสารที่มีผลต่อฮอร์โมน

าบางสารเคมี เช่น พลาสติกบางชนิด ยาฆ่าแมลง และสารเคมีอุตสาหกรรม อาจรบกวนระบบฮอร์โมน กลุ่มผู้เชี่ยวชาญอย่าง ESHRE ได้จัดทำเอกสารสรุปเกี่ยวกับปัจจัยสิ่งแวดล้อมและความสามารถในการมีบุตร

• หลีกเลี่ยงการอุ่นหรือเก็บอาหารร้อนในภาชนะพลาสติกที่มีความเสี่ยง
• ใช้ภาชนะแก้ว สแตนเลส หรือลูกปัดเซรามิกเมื่อต้องเก็บอาหารเป็นเวลานาน
• เลือกอาหารที่ผ่านการแปรรูปน้อยที่สุดและอ่านฉลากอย่างรอบคอบ

คิดเรื่องการสงวนความสามารถในการมีบุตรตั้งแต่เนิ่นๆ

หากคุณวางแผนเลื่อนการมีบุตรด้วยเหตุผลทางอาชีพ ส่วนตัว หรือมีแผนการรักษาที่อาจทำลายรังไข่ ควรปรึกษาเรื่องการสงวนความสามารถในการมีบุตรตั้งแต่เนิ่น ๆ ทางเลือกเช่นการแช่แข็งไข่หรือตัวอ่อนควรพิจารณาเป็นรายบุคคลทั้งในด้านการแพทย์และกฎหมาย

ผลกระทบทางอารมณ์: คุณไม่ได้อยู่คนเดียว

ความปรารถนาที่ไม่เป็นไปตามที่หวังในการมีบุตรมีความหมายมากกว่าการวินิจฉัยทางการแพทย์ หลายคนรู้สึกละอาย เศร้า โกรธ อิจฉา หรือรู้สึกว่าตัวเอง “ล้มเหลว” การรักษาอาจเหน็ดเหนื่อยทั้งร่างกาย การนัดหมายและค่าใช้จ่ายอาจวางแผนยาก และระยะเวลาระหว่างรอบทำให้ท้อใจ

ด้วยเหตุนี้ WHO และสมาคมวิชาชีพแนะนำให้มีการสนับสนุนทางจิตสังคมควบคู่กับการรักษาภาวะมีบุตรยาก เช่น การให้คำปรึกษาเฉพาะทางในคลินิกผู้มีบุตรยาก การบำบัดจิตใจ โค้ชชิ่ง กลุ่มช่วยเหลือตนเอง หรือชุมชนออนไลน์ที่มีการดูแลอย่างดี สำคัญคือคุณมีพื้นที่ที่ยอมรับความรู้สึกของคุณ ไม่ว่าจะเป็นผลทางการแพทย์อย่างไร

ควรขอความช่วยเหลือทางการแพทย์เมื่อใด?

แนวทางจาก WHO, ASRM และ ESHRE แนะนำช่วงเวลาที่คล้ายคลึงกันสำหรับการประเมินความสามารถในการมีบุตร:

• หลังจากประมาณสิบสองเดือนของการมีเพศสัมพันธ์โดยไม่คุมกำเนิดเป็นประจำและยังไม่ตั้งครรภ์ สำหรับผู้หญิงอายุต่ำกว่า 35 ปี
• หลังจากประมาณหกเดือนหากยังไม่ตั้งครรภ์ สำหรับผู้หญิงอายุ 35 ปีขึ้นไป
• ไม่ขึ้นกับระยะเวลาทันทีหากมีปัจจัยเสี่ยงชัดเจน เช่น รอบประจำเดือนที่ไม่สม่ำเสมอหรือขาดประจำเดือน เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ที่ทราบ การติดเชื้อรุนแรงในอุ้งเชิงกรานก่อนหน้านี้ คุณภาพน้ำเชื้อของคู่ที่ลดลงมาก หรือแผนการรักษาที่อาจทำลายความสามารถในการมีบุตร

จุดเริ่มต้นมักเป็นคลินิกสูตินรีแพทย์ของคุณ และขึ้นกับผลการตรวจอาจได้รับการส่งต่อไปยังศูนย์ผู้มีบุตรยากที่มีความเชี่ยวชาญและเครื่องมือการวินิจฉัยและรักษาที่กว้างขึ้น — ตั้งแต่การติดตามรอบ การทำ IUI ไปจนถึง IVF และการสงวนความสามารถในการมีบุตร

สรุป: ตัดสินใจโดยมีข้อมูล ทีละขั้นตอน

ภาวะมีบุตรยากในผู้หญิงพบได้บ่อยและซับซ้อน แต่ปัจจุบันรักษาได้ดีขึ้นกว่าที่เคย สาเหตุมีตั้งแต่ความผิดปกติของฮอร์โมน เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ และปัญหาท่อนำไข่ ไปจนถึงการเปลี่ยนแปลงของมดลูก ปัจจัยทางพันธุกรรมและภูมิคุ้มกัน และปัจจัยจากสิ่งแวดล้อมและการใช้ชีวิต ขณะเดียวกันมีตัวเลือกมากมายทั้งการวินิจฉัยที่มีหลักฐาน การรักษาที่เป็นหลักฐาน การสงวนความสามารถในการมีบุตร และการสนับสนุนทางจิตสังคม ขั้นตอนที่สำคัญคือคุณไม่ต้องเผชิญคำถามเหล่านี้คนเดียว หากความต้องการมีบุตรยังไม่เป็นผลหรือตรวจพบสัญญาณเตือน ควรเริ่มการประเมินโดยเร็วและมีข้อมูลเพียงพอ ร่วมกับทีมรักษาคุณสามารถวางแผนที่ผสานข้อเท็จจริงทางการแพทย์ ค่านิยมส่วนบุคคล และข้อจำกัดด้านการเงิน เพื่อเพิ่มโอกาสในการมีบุตรตามที่คุณปรารถนามากที่สุด