Od narodzin Louise Brown w 1978 roku medycyna rozrodu i doktryna religijna nieustannie się równoważą. Niezależnie od tego, czy chodzi o zapłodnienie in vitro (IVF), wewnątrzmaciczne inseminacje (IUI) czy donację nasienia – każde rozwiązanie rodzi pytania o rozumienie małżeństwa, ochronę życia i pochodzenie. Ten przewodnik pokazuje, jak najważniejsze wspólnoty religijne w 2025 roku podchodzą do zabiegów stymulujących płodność i jakie stawiają granice.
Chrześcijaństwo
Od surowego odrzucenia po pragmatyczną akceptację – stanowiska kościołów chrześcijańskich znacznie się różnią.
Kościół katolicki
Donum Vitae i Dignitas Personae dopuszczają środki wspierające akt małżeński (np. IUI z własnym materiałem genetycznym), jednak zabraniają każdej formy zapłodnienia w laboratorium. Żaden zarodek nie może zostać utracony.
- Dopuszczalne: monitorowanie cyklu, stymulacja hormonalna, NaProTechnology, IUI z własnymi gametami, kriokonserwacja z późniejszym przeniesieniem wszystkich zarodków.
- Zakazane: IVF/ICSI, donacja nasienia, donacja komórki jajowej, surogacja, badania nad zarodkami, nie-terapeutyczna diagnostyka preimplantacyjna (PID).
Kościoły protestanckie
EKD akceptuje IVF i IUI przy rygorystycznym transferze pojedynczych zarodków. Denominacje ewangelikalne wymagają, aby nie powstawały żadne nadliczbowe zarodki.
- Dopuszczalne: IVF, IUI, medycznie uzasadniona PID, donacja nasienia po decyzji wspólnoty.
- Zakazane lub krytyczne: celowe niszczenie zarodków, anonimowe donacje, niechroniona surogacja.
Kościoły prawosławne
IVF i IUI są dopuszczalne, jeśli używa się wyłącznie gamet małżonków. Polityka transferu pojedynczego zarodka ma zapobiegać nadwyżkom.
- Dopuszczalne: IVF, IUI, kriokonserwacja własnych zarodków, PID w przypadku letalnych chorób genetycznych.
- Zakazane: donacja nasienia, donacja oocytów, surogacja, badania nad zarodkami.
Mormoni (LDS) i kościoły zielonoświątkowe
- LDS (mormoni): IVF/IUI z własnymi gametami dozwolone; donacje od obcych tylko według sumienia.
- Kościoły zielonoświątkowe: od odrzucenia po pragmatyczną akceptację; IUI zwykle mniej krytykowane niż IVF.
Świadkowie Jehowy
Brak oficjalnego zakazu. Artykuły przewodnie podkreślają, że żaden zarodek nie może być celowo zniszczony. Gamety obce traktowane są jako kwestia sumienia, często jednak odrzucane.
- Dopuszczalne: IVF, IUI, kriokonserwacja własnych zarodków z późniejszym transferem.
- Zakazane lub krytyczne: donacja nasienia, donacja komórki jajowej, surogacja, nie-medyczna PID.
Islam
Miara to zasada Nasab – nieprzerwana linia pochodzenia.
Sunnici
Fatwy ograniczają wszystkie zabiegi do gamet małżonków.
- Dopuszczalne: IVF i IUI z jajem i nasieniem małżonków, kriokonserwacja podczas trwającego małżeństwa.
- Zakazane: donacja nasienia, donacja komórki jajowej, surogacja, adopcja zarodków.
Szyici
Donacje i surogacja są dozwolone, jeśli pochodzenie i prawa dziecka są uregulowane umownie.
- Dopuszczalne: IVF, IUI, donacja gamet i zarodków, surogacja, medyczna PID.
- Zakazane lub krytyczne: anonimowe donacje, przypadkowe niszczenie zarodków.
Judaizm
Halacha akceptuje technologię, ale chroni pochodzenie i godność zarodków.
Ortodoksi
IVF/IUI z własnymi gametami są dozwolone, jeśli rytuał laboratoryjny nadzoruje rabin. Donacje obce pozostają wyjątkiem.
- Dopuszczalne: IVF, IUI, PID w ciężkich chorobach dziedzicznych.
- Zakazane: donacja nasienia (poza stanem zagrożenia życia), anonimowa donacja oocytów, surogacja z matką-nietożydówką.
Wspólnoty konserwatywne i reformowane
Technologia jest szerzej akceptowana, ale wobec dziecka wymagana jest przejrzystość.
- Dopuszczalne: IVF, IUI, donacja nasienia i oocytów, surogacja, medyczna PID.
- Zakazane lub krytyczne: przypadkowe niszczenie zarodków, anonimowe donacje.
Hinduizm
Potomstwo uważane jest za błogosławieństwo; należy unikać karmicznych konsekwencji.
- Dopuszczalne: IVF, IUI, donacja nasienia, donacja komórki jajowej, surogacja, rytualne błogosławieństwo Puja przed transferem.
- Zakazane lub krytyczne: celowe niszczenie zarodków.
Buddyzm
Kluczowa zasada to Ahimsa – nie wyrządzaj krzywdy.
- Dopuszczalne: IVF, IUI, donacje, surogacja, pod warunkiem zachowania wszystkich zarodków.
- Zakazane lub krytyczne: niszczenie zarodków, selekcja płci z przyczyn niemedycznych.
Sikhizm
Pomoc medyczna traktowana jest jako boskie narzędzie, ale musi być jasne pochodzenie.
- Dopuszczalne: IVF/IUI z własnymi gametami, donacje wewnątrzrodzinne, otwarta surogacja.
- Zakazane lub krytyczne: anonimowa donacja nasienia, wykorzystywanie surogatek.
Bahá'í
Nauka jest ceniona, ale tylko małżonkowie mogą być źródłem genetycznym.
- Dopuszczalne: IVF, IUI, kriokonserwacja własnych gamet.
- Zakazane: obce gamety, surogacja, badania nad zarodkami.
Taoizm
Technologia jest akceptowalna, jeśli zachowane zostanie naturalne równowaga.
- Dopuszczalne: IVF, IUI, umiarkowane użycie technologii, wsparcie Qi-Gong.
- Zakazane lub krytyczne: nadmierne manipulacje, przypadkowe niszczenie zarodków.
Konfucjanizm
Harmonia rodziny i jasne linie przodków mają najwyższy priorytet.
- Dopuszczalne: IVF, IUI, donacje wewnątrzrodzinne, genealogiczna przejrzystość.
- Zakazane lub krytyczne: anonimowe donacje, niszczenie zarodków bez potrzeby.
Shintō
Brak dogmatu przeciwko technologii, ale rytuały oczyszczenia są niezbędne.
- Dopuszczalne: IVF, IUI, donacje, surogacja, jeśli przestrzegane są rytualne oczyszczenia.
- Zakazane lub krytyczne: ignorowanie świętych praktyk oczyszczenia.
Zoroastrianizm
Technologia jest akceptowana pod warunkiem przestrzegania zasad czystości i dobra dziecka.
- Dopuszczalne: IVF, IUI, donacje od zoroastryjczyków, specjalne laboratoria.
- Zakazane lub krytyczne: niszczenie zarodków, donacje od osób spoza wspólnoty bez rytuału oczyszczenia.
Podsumowanie
Przegląd pokazuje: prawie każda religia dziś dopuszcza zabiegi wspomagające płodność – ale pod jasno określonymi warunkami dotyczącymi IVF, IUI i donacji nasienia. Osoby, które chcą pogodzić możliwości medyczne z własną wiarą, powinny jak najwcześniej zaangażować lekarzy, duchownych i prawników, aby etyczne wytyczne, bezpieczeństwo medyczne i prawa rodzicielskie były spójnie zabezpieczone.