Wanneer een kinderwens niet vervuld wordt, komen koppels vaak in een fase vol vragen en onzekerheden terecht. Een spermiogram kan helpen om eerste antwoorden te vinden en mogelijke oorzaken voor de uitblijvende zwangerschap te identificeren. In dit artikel leest u wat een spermiogram is, hoe de test precies verloopt en welke waarden een rol spelen bij de uitwerking. Bovendien laten we u zien welke stappen u kunt ondernemen om de resultaten te verbeteren of verdere diagnostiek in te lassen.
Wat is een spermiogram?
Een spermiogram is een laboratoriumonderzoek waarmee de mannelijke vruchtbaarheid wordt beoordeeld. Hierbij bekijken de specialisten verschillende parameters in een zaadmonster, met name:
- Aantal zaadcellen: Hoeveel zaadcellen zitten er per milliliter ejaculaat?
- Beweeglijkheid (motiliteit): Hoe actief bewegen de zaadcellen zich?
- Morfologie: Welke vorm hebben de zaadcellen en welk percentage zaadcellen zijn normaal gevormd?
- Ejaculatievolume: Hoeveel vloeistof wordt er in totaal geproduceerd?
Aan de hand van deze waarden kan een eerste inschatting worden gemaakt of de zaadcellen van de man voldoende functioneel zijn om een eicel te bevruchten.
Wanneer is een spermiogram zinvol?
Een spermiogram wordt vaak aanbevolen wanneer zich na een jaar regelmatig onbeschermd vrijen geen zwangerschap voordoet. Daarnaast is het onderzoek ook in andere situaties raadzaam, bijvoorbeeld:
- Bij vermoeden van hormoonstoornissen of na afwijkende bloedwaarden.
- Voor of na een sterilisatie (vasectomie) om het succes te controleren.
- Bij herhaalde miskramen om mogelijke oorzaken te vinden.
Kosten en vergoedingen
De kosten voor een spermiogram liggen meestal tussen de 60 en 90 euro. Bij een medische indicatie, bijvoorbeeld bij een onverklaarde kinderwens, nemen de wettelijke zorgverzekeraars doorgaans de kosten voor hun rekening. Privéverzekeraars hanteren dit verschillend – informeer vooraf bij uw verzekeraar.
Verloop van het spermiogram
1. Voorbereiding
Voor een zo veel mogelijk representatief resultaat dient u zich aan de volgende aanbevelingen te houden:
- 3–5 dagen voor het afnemen van het monster geen ejaculatie hebben.
- Geen alcohol en nicotine gebruiken in de dagen voorafgaand aan het afgeven.
- Stress minimaliseren en voldoende slaap krijgen.
2. Monsterafname
De monsterafname vindt meestal plaats door masturbatie in een aparte ruimte van de praktijk of kliniek. Let op het volgende:
- Reinig handen en penis grondig met water en zeep (geen desinfectiemiddel gebruiken).
- Gebruik geen glijmiddel, omdat dit de zaadcellen kan vervalsen.
- Verzamel het volledige ejaculaat in een steriele container die door het laboratorium wordt verstrekt.
Alternatief kunt u het monster ook thuis verzamelen. Zorg er dan voor dat het transport op lichaamstemperatuur blijft (bijv. in een jaszak) en lever het binnen maximaal 60 minuten in bij de praktijk of het laboratorium.
Laboratoriumonderzoek: Welke waarden worden gemeten?
De zaadanalyse gebeurt onder de microscoop en met behulp van verschillende tests. Volgens de richtlijnen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zijn vooral deze parameters bepalend:
- Ejaculatievolume: Minimaal 1,5 ml.
- Spermaconcentratie: Minimaal 15 miljoen zaadcellen per milliliter.
- Totaal aantal: Minimaal 39 miljoen zaadcellen per ejaculaat.
- Motiliteit: Minimaal 40 procent beweeglijke zaadcellen.
- Morfologie: Minimaal 4 procent normaal gevormde zaadcellen.
Deze richtwaarden dienen als leidraad. Kleine afwijkingen moeten individueel beoordeeld worden en wijzen niet per se op onvruchtbaarheid.
Duur van de analyse en bespreking van de resultaten
De daadwerkelijke analyse duurt meestal 1–2 uur. Daarna verwerkt het laboratorium de gegevens, zodat het volledige rapport doorgaans binnen enkele dagen beschikbaar is. Uw arts bespreekt het resultaat met u en legt uit of verdere onderzoeken of behandelingsstappen zinvol zijn.
Interpretatie van het verslag
Als er afwijkingen van de referentiewaarden worden gevonden, spreken medici doorgaans over de volgende vormen:
- Oligozoospermie: Te lage spermaconcentratie.
- Asthenozoospermie: Beperkte beweeglijkheid.
- Teratozoospermie: Overmatig veel zaadcellen met afwijkende vorm.
- Azoospermie: Geen zaadcellen in het ejaculaat aantoonbaar.
In elk geval is het belangrijk om de mogelijke oorzaken grondig te onderzoeken. Deze kunnen hormonale onbalans, genetische factoren, infecties of ongezonde leefgewoonten omvatten.
Veelvoorkomende oorzaken van afwijkingen
De productie van zaadcellen kan door diverse factoren worden beïnvloed. Bijvoorbeeld:
- Hormoonstoornissen: Onbalans in testosteron, follikelstimulerend hormoon of luteïniserend hormoon.
- Genetische oorzaken: Chromosoomafwijkingen of erfelijke aandoeningen.
- Infecties: Bijvoorbeeld door seksueel overdraagbare aandoeningen.
- Levensstijl: Roken, alcohol, overgewicht en stress.
- Milieufactoren: Schadelijke stoffen, hitte, straling of chemicaliën.
Vaak raden artsen aan om het spermiogram te herhalen om mogelijke meetfouten of kortetermijninvloeden zoals koorts of infecties uit te sluiten.
Optimalisatie van de zaadkwaliteit
Een onvoldoende zaadkwaliteit is geen definitief oordeel. Veel mannen kunnen met gerichte maatregelen hun waarden verbeteren:
- Voeding: Evenwichtige voeding met veel fruit, groenten, volkorenproducten en eiwitten.
- Sport & Beweging: Matige, maar regelmatige activiteit stimuleert de stofwisseling.
- Roken & Alcohol verminderen: Giftstoffen beïnvloeden de zaadvorming negatief.
- Stressbeheersing: Methoden zoals yoga, meditatie of autogene training hebben vaak een positief effect.
- Warmtebronnen minimaliseren: Strakke onderkleding en frequente saunabezoeken kunnen de zaadcellen beschadigen.
Daarnaast kan een medische behandeling, zoals hormoontherapie of gerichte infectiebehandeling, zinvol zijn. Dit hangt echter sterk af van de individuele bevindingen.
Verdere diagnostiek en behandeling van kinderwens
Vertonen de resultaten grotere afwijkingen, kunnen aanvullende tests noodzakelijk worden. Deze omvatten:
- Hormoonanalyses: Bepaling van testosteron, follikelstimulerend hormoon, luteïniserend hormoon en prolactine.
- Genetische onderzoeken: Controle op chromosoomveranderingen.
- Echo: Onderzoek van de testikels en bijbal.
- DNA-fragmentatietest: Bepaling van de genetische kwaliteit in de zaadcellen.
Bij sterk aangetaste waarden kan kunstmatige bevruchting, zoals in-vitrofertilisatie of directe injectie van een zaadcel in de eicel, een optie zijn.
Wat als het spermiogram normaal is?
Zelfs als het spermiogram geen afwijkingen vertoont, kan het zijn dat er geen zwangerschap optreedt. In dat geval moeten ook bij de partner mogelijke oorzaken worden onderzocht, bijvoorbeeld cyclusstoornissen of hormonale onbalans. Een gezamenlijk consult in een kinderwenscentrum kan hier duidelijkheid bieden en verdere stappen aangeven.
Conclusie
Een spermiogram is een onmisbare stap om de mannelijke vruchtbaarheid te beoordelen. Het geeft inzicht in essentiële parameters zoals aantal, beweeglijkheid en vorm van de zaadcellen. Als de waarden niet binnen de norm liggen, zijn er talrijke mogelijkheden om actief tegen te sturen – van aanpassing van de levensstijl tot specifieke medische behandelingen. Blijft een zwangerschap ondanks een onopvallend resultaat uit, dan loont een holistische onderzoek van beide partners zich. Zo komt u stap voor stap dichter bij uw kinderwens.